آموزش قواعد و ترجمه و مکالمه عربی

انواع ضمیر: ضمیر بر دو نوع است: 1.ضمیر منفصل(جدا از کلمه نوشته می شود) 2. ضمیر متّصل

انواع ضمیر منفصل: 1.ضمیر منفصل مرفوعی     2. ضمیر منفصل منصوبی

نکته: ضمیر منفصل مجروری نداریم.

(1) ضمیر منفصل مرفوعی عبارتند از: هُو- هُما - هُم - هِی- هُما - هُنّ َ- أنتَ - أنتما - أنتم -أنتِ - أنتما - أنتُنَّ

سؤال: چرا به این ضمایرِمنفصل، مرفوعی می گویند؟  زیرا  نقشهای مرفوعی مثل فاعل- مبتدا - خبر و... می پذیرند. مثل:    اسمیه= هُوَ تلمیذٌ (هُوَ= مبتدا مرفوع)      هُم تلامیذُ (هم = مبتدا مرفوع)

فعلیه= ذَهَبَ اِلی المدرسة. (ذهب= فعل وفاعلش= هُو) او به مدرسه رفت (او= فاعل)

نکته: اسم های جمع مکسر بر وزن مَفاعیل(تلامیذ)- مفاعِل (مساجِد)- فَواعِل (قواعِد) تنوین ــًــٍــٌـ نمی گیرند.

نکته: این ضمایر مفعول نمی شوند.

(2) ضمیر منفصل منصوبی عبارتند از:  ایّاهُ (اورا) - ایّاهُما ( آن دو را) - ایّاهم (آنها - مذکر)

ایّاها  (اورا) - ایّاهُما ( آن دو را) - ایّاهنَّ (آنها - مؤنث)

ایّاکَ (تورا) - ایّاکُما ( شما دو مرد را) - ایّاکُم (شما چند مرد را - مذکر)

ایّاکِ (تورا) - ایّاکُما ( شما دو زن را) - ایّاکُنَّ (شما چند زن را - مؤنث)

ایّایَ= مرا      ایّانا= ما را

به این ضمایر منفصل، منصوبی می گویند چون همیشه نقششان مفعول است چرا که در معنا (را) می پذیرند.

نکته: این ضمایر اگر قبل از فعل ذکر شوند با قید تأکید (فقط- تنها) ترجمه می شوند. ایّاکَ نعبُدُ = تنها تورا می پرستیم.

نکته: این ضمایر [فاعل- مبتدا- خبر- مجرور به حرف جر] نمی شوند.

انواع ضمایر متّصل: 1. ضمیر متصل فاعلی مرفوعی     2. ضمیر متصل منصوبی ومجروری (ضمیر متصل به هر سه قسم کلمه)

(1) ضمایر متّصل فاعلی مرفوعی عبارتند از:  الف مثنی- واو جمع مذکر - نَ جمع مؤنث ( در ماضی، مضارع، امر)- تَ - تُما - تُم - تِ - تُما - تُنَّ - تُ - نا (فقط در زمان ماضی) -  یــ (در مضارع و امر مفرد مؤنث مخاطب) تذهبیــــــنَ - اِذهبی

این ضمایر متّصل، مرفوعی نام دارند چون فقط وصل به فعل می شوند و فقط نقش فاعل دارند.

ذَهَبــا ( ا= فاعل) رفتند آن دو مرد (آن دو مرد = کننده ی کار = ضمیر الف)

ذَهَبــوا ( فاعل) (آنها چند مرد = کننده ی کار = ضمیر واو)

(2) ضمایر متّصل منصوبی و مجروری عبارتند از: هُ (او- اورا)- هُما - هُم - ها - ها - هُما - هُنَّ - کَ (تو- تورا) - کُما - کُم  -کِ - کُما - کُنَّ - (ی- نا)

این ضمایر سه حالت دارند:

(آ) اگر وصل به فعل شوند نقششان مفعول است:    ضَرَبَــهُ  (ـهُ = مفعول = اورا)  أمَرَهُ ( هُ = مفعول زیرا متصل به فعل شد) معنی: اورا امر کرد

(ب) اگر این ضمایر وصل به اسم شوند نقششان مضاف الیه است.    کتابَــهُ (ـهُ = مضاف الیه ) معنی: کتابش

(ج) اگر متصل به حرف جر شوند نقششان مجرور است.     فیــهِ ( فی = جار ،  ه = مجرور)

** نــکــتــه مهم: هنگام اتّصال ضمیر (ی) به فعل بین فعل و ضمیر (ی) نونی می آید که به این نون، نون وَقایه می گویند و نون وقایه نگه دارنده ی حرکت آخر فعل است.   ضَرَبَ + ضمیر (ی) = ضَرَبی(فتحه حرف آخر در این جا از بین رفت.)            ضَرَبَنــــی (نون، فتحه آخر حرف ب را نگه داشت)

** تــذکــر مــهــم: ضمیر (ی) 

اگر ضمیر (ی) متصل به فعل باشد قبل آن نون وقایه باشد نقشش مفعول است که در معنا (را) می گیرد. عَلَّــمَــنــی (علَّم = یا داد ، ی = مرا ، ن= نون وقایه) اما اگر متصل به فعل باشد و قبل آن نون وقایه نباشد (ی) نقشش فاعل است . اُکتُبــی (ی = فاعل ، معنی = بنویس تو)

** تــذکــر مــهــم: ضمیر (نا)

اگر ضمیر (نا) متصل به فعل ماضی باشد و قبلش ساکن باشد نقش (نا) فاعل است امّا اگر قبلش ساکن نباشد نقش (نا) مفعول است.   

أمَــرنا (أمَر = فعل ماضی ، نا = فاعل) معنی : ما امر کردیم      أمَــرَنا (أمَرَ = فعل ماضی، نا = مفعول) امر کرد ما را

أمــرُِ َ (أمر= اسم، نا = مضاف الیه) دستورِما

اگر ضمیر (نا) به 14 صیغه ی فعل مضارع، 6 صیغه ی فعل امر متصل باشد نقشش همیشه مفعول است.

ضمیر (ی) در 14 صیغه فعل ماضی، مفعول است که نون وقایه می گیرد.

ضمیر (ی) در مضارع و امر مفرد مؤنث مخاطب، فاعل است که نون وقایه نمی گیرد.

ضمیر (ی) در بقیه صیغه های مضارع و امر مفعول است که قبل آن نون وقایه هم می آید.

تذکــر: ضمایر هُم - هُما - هُنَّ گاهی متصل می شوند و گاهی منفصل. اگر جدا نوشته شوند منفصل مرفوعی اند

و اگر وصل به فعل شوند             مفعولند

و اگر وصل به اسم شوند             مضاف الیه اند                          (متصل اند)

و اگر وصل به حرف جر شوند             مجرور به حرف جر اند

فَــهُــم            هم در اینجا منفصل است نه متّصل. چون (فَــ) حرف جر نیست.