اقسام فعل از نظر حروف اصلی:
1)فعل معتل 2)فعل صحیح
فعل معتل:
به فعل های که یکی از حروف اصلی آن حروف عله(و،ا،ی) باشد و به چهار دسته تسقیم می شود:
1) فعل معتل مثال : فعلی که اولین حرف اصلی آن حروف عله باشد.مانند(وعد)
2) فعل معتل اجوف: به فعلی که دومین حرف آن عله باشد. مانند (قَال، عاد)
3) فعل معتل ناقص :فعلی که سومین حرف آن حرف عله باشد. مانند(دعا، تلا)
4) فعل معتل لفیف: فعل های که دو حرف اصلی آن حرف عله باشد و اگر دو حرف عله کنار هم قرار بگیرد آن را لفیف مقرون و اگر دو حرف عله جدا از هم قرار بگیرد آن را لفیف مفروق می گویند . مانند(روی ، ولی)
این حروف به سه دسته تقسیم می شوند
1- حروفی که دو کلمه عطف شده را تحت حکمی واحد در می آورند منظور از حکم واحد این است که هر دو طرف در آن حکم شرکت دارند مثلاً جاء علی و فاطمة . علی و فاطمه آمدند ( با هم ) .( و - فَ - ثم ّ ) از این حروفند .
نکته : واو برای جمع بین دو متعاطف در یک زمان و با هم است .
فَ : معنای ترتیب و تعقیب دارد مثال: علی آمد سپس فاطمه ( بلافاصله ) پشت سرش آمد
ثمّ : ترتیب با فاصله زمانی زیاد یا کم را می رساند مثال : نزل القوم ُ ثمّ ارتحلوا . قوم آمدند سپس کوچ کردند ( توقف بین نزول و کوچ می تواند کم یا زیاد بوده باشد مهم این است که ابتدا فرود آمدند و سپس کوچ کردند )
2- حروف دسته دوم ( بل- لکن – لا ) حکم را به یکی از دو کلمه عطف شده می دهد و دقیقاً آن کلمه را معلوم می سازد مثلاً : ما جاء علیٌ بل محمد ٌ . در این مثال حکم به آمدن محمد شده نه علی ویا این مثال : أنا معلم لا طبیب . من معلمم نه پزشک حکم به معلم نسبت داده شده نه پزشک .
3- ( أم و أو ) حکم را به یکی از طرفین نسبت می دهد با این تفاوت که طرفی که حکم به او نسبت داده شده مبهم است ومثل مورد دوم مشخص و معین نیست . مثال:أفی الدار أخی أم فی المدرسة ؟ برادرم در خانه است یا در مدرسه ؟ جالس العلماء أو الزهادَ . با علما یا با پرهیزگاران همنشینی کن
نکته : اگر در ابتدای جمله همزه تسویه یا استفهام بود از أم استفاده می کنیم نه أو : سواءٌ علیهم أأنذرتهم أم لا تنذرهم ( همزه تسویه است : یکسان است برای آنها که هشدارشان بدهی یا ندهی)
أضربتَ زیداً أم عمراً . زید را زدی یا عمر را ؟ ( این همزه استفهام است ).
1 - «عاشِر من یجالسون العلماء و یشاورونهم !» :
1) با دانشمندان همنشینی و معاشرت بنمای و با آنها مشورت كن!
2) زندگی كن با كسانی كه همنشین دانشمندانند و به آنها مشورت می دهند!
3) كسانی زنگی كن كه با دانشمندان همنشین هستند و با آنها مشورت می كنند
4) كسانی كه با دانشمندان همنشینی می كنند و با آنها مشورت می كنندف معاشرت كن!
2- «لماذا تحمّل علی الآخرین ما لا یطیقونه ؟!»:
1) چرا تحمل نمی كنند چیزی را كه بر آنها تحمیل می شود؟!
2) چرا بر دیگران آنچه را كه تحمل آنرا ندارند، تحمیل می كنی؟!
3) برای چه منظور بر غیر خود آنچه كه طاقش را نداری بار می كنی؟!
4) بخاطر چه چیزی بر غیر خویش حمل می كنی آنچه كه توانش را ندارد؟
3- المجدون ینجحون فی هذه الحیاة لأنّهم یستفیدون من الفرص جیّداً ».
1) افراد ساعی و كوشا در زندگی خود پیروز هستند چون از موقعیتها بخوبی سود می جویند.
2) تلاشگران در این زندگی موفق می شوند زیرا آنان از فرصتها، بخوبی استفاده می كنند.
3) انسانهای كوشا در این دنیا موفق هستند برای اینكه از فرصتهای خوب استفاده برده اند.
4) اشخاص فعال در این حیات به توفیق دست یافته اند زیرا از امكانات بهره مند هستند
1- عين الجمله التي فيها الحال :
الف : إشتريت كتابا فوجدته مفيداً جداً . ب: الحمدلله الذي لم يتخذ ولداً فيكون موروثاً .
ج: ذهبت الي المكتبه و قرأت فيها كتاباً . د: رايتُ أخي يذهب إلي المدرسه ذهابَ الراغبين .
2- املأ بما لايبين كيفيه وقوع الفعل : «« المعلمون يخدمون بلادهم ..............»»
الف : خدمهً بالغهً ب : خدمهَ الأنبياءِ ج : خدماتٍ كثيرهً د : خادمِينَ للإسلامِ
3- عين العباره التي فيها المعرب؟
الف :طالبه، خذي هذا . ب: مريم، إصبري . ج: طالب ، أين انتَ؟ د: فاطمه،كتبت هذا.
4-التشكيل الصحيح لهذا العباره : لايري الجمال من له نفس عبوس .
الف : الجمالَ – مَن – نفسٌ ب: الجمالُ – مَن – عبوسُ
ج: مَن – نفساً – عبوساً د : الجمالَ – مِن – نفساً
5- عين العباره التي فيها الحصر :
الف: قل:هو مِن عند أنفسِكُم . ب: وما تَوفيقِي إلاباللهِ .
ج: إنَّ العزهَ للهِ و لرسولهِ و للمؤمنينَ . د: ألا إنَّ ما في السمواتِ و الأرضِ للهِ تعالي .
6- عين إعراب الكلمه التي أشير اليها بخط .
أشهدُ بِالرُبُوبِيَهِ لكَ مُقراً بِأنَّكَ رَبِى .
الف: مفعول مطلق تاكيدي ب: مفعول به ج: حال د: تمييز
7- عين الصحيح عن التحليل الصرفي : «« إنْ تَعدُّوا نِعمهَ اللهِ لا تُحصُوها . »»
الف: مجرد ثلاثي ، لازم ، للمخاطب ب: مزيدثلاثي ، متعد ، للمخاطبينَ
ج: مجردثلاثي ، متعد ، للمخاطبينَ د: مزيدثلاثي ، لازم ، لامخاطبينَ
8- عين الصحيح :
الف : إنَّ والداى صديقىّ . ب : كان والديه صديقاه
ج: كان والداى صديقاى د : إنَّ والديه صديقاه
9- عين إعراب الكلمه التي أشير اليها بخط . «« أيُّ عطاياكَ أقومُ بها شكراً. »»
الف : مفعول له ب: مفعول مطلق تاكيدي ج: مفعول به د: تمييز
10- عين الخطا:
الف: بِئسَ الكريمُ،الكريمُ العبوسُ . ب: العفو عند المقدره نعم الخلقُ .
ج: حَبَّذا النفسُ الذي تصوننا من الهوي . د: حَبَّذا التلميذتان إذا لم تُقصّرا في الإجتهادِ .
11-عين الصحيح في الإعراب و التحليل الصرفي .
«« ليسَ ضَمِير الفصلِ مِن الضمايرِ التِى لَها مَحَلّ مِن الإعرابِ . »»
الف: ضمير: اسم ، مفرد مذكر ، مشتق وصفه مشبهه ، معرب / فاعل و مرفوع
ب: التى : موصول خاص ، للمفرد المونث ، معرفه ، مبني علي الكسر / نعت و مجرور تقديراً
ج : محل : اسم ، مفرد مذكر ، نكره ، معرب ، منصرف / مبتدا مؤخر و مرفوع، الجمله الإسميه
د : ليس : فعل ماض ،للغائب ، مبني علي الفتح /فعل من النواسخ و اسمه « هو مستتر»و الجمله الفعليه
12- «« المَرأَهُ التي تَهزُ المهدَ بيمينِها ، تهزُ العالمَ بِيسارِها .»» عين الأقرب إلي مفهوم العباره .
الف : رَبُّوا البناتِ علي الفضيلهِ ، أنّهـا فِـي الموقنين لهن خيرٌ وثاق .
ب : و إذا النساءُ نَشـأْنَ فـي أُميـهٍ رضَـعَ الرجالُ جهالهً و حمولاً.
ج : أَ علمتَ أشرفَ أو أجلَ مِن الذي يَبنِـى و يَنشـئ أنفساً و عقـولاً.
د : الأمُ مـدرسـهٌ ، إذا أعـدَدتَهـا أعْـدَدْتَ شعبـاً طَيـّبَ الأعراقِ .
13- عين الصحيح (في أفعال المقاربه )
الف : جعلَ الطفلَ سَلَّمَ عَلي الآخرِينَ.
ب : عَسي الكربُ الذي أمسيتُ فيه يَكـونُ وراءَه فـرجٌ قريبٌ .
ج : عَسي الطالبُ أنْ قد نَجَحَ في الإمتحانِ .
د : تأخذُ الآباءُ و الأمهاتُ يُربُونَ أبناءَهُم أكثرَ فأكثرَ .
14- عين ما ليس فيه تأكيد :
الف : قرأنا الكتابَ كلّه . ب: قرأتُ الكتابَ قرأءهً. ج: قرأتُ كلَ الكتابِ . د: إنَّنا قد قَرأنا الكتابَ .
15- عين إعراب الكلمه التي أشير اليها بخط .
تَعصِى الإلهَ و أنتَ تَظهرُ حُبـَه هذا محالٌ في القياس بديـع
الف : صفت ب : مبتداي مؤخر ج : خبـر د : مفعول به
16-ما هو الصحيح في أسلوب التعجب .
الف: ما أنفعَ الصبـرَ و أحسنُ التواضعَ . ب : ما أجملت الطبيعـهَ و الربيـعَ .
ج : ما أبعـدَ المؤمنونَ عن الغيبهِ . د : ما أكثرَ العبرَ لمن نظـرَ و أنفعَها لمَن إعتبر.
17- ما هو الصحيح في التعريب : «« ايشان كاري جز دعا نداشتند .»»
الف : لم يكن لهم عملٌ الا الدعاءَ . ب : ما كان لهم عملاً الا الدعاءَ .
ب : لم يكن لهم عملاً الا الدعاء . د : ما كانوا لهم أعمالاً الا الدعاءَ .
18- الأمر من ( رَأَي - يَـري ) :
الف : أَر ِ ب : تَـرَ ج : رَ د : رَيْ
19- ما هو ليس معتل الأجوف :
الف : لا تُعِدْ ب : أَعِـدْ ج : أَعِـدُ د : لاتَعُـدنَ
20- عيـن ما ليس فيه المفعول فيـه :
الف : أين مُعزُ الأولياء و مُذلُ الأعداء ؟ ب : إذا دُعيتَ إلي مجلس كريم فاستجب .
ج : ألا تحب أن ترجع أيام الدراسهِ ؟ د : متي تستيقظُ مِن نوم الجهل ، أيها الغافلُ ؟
سال سوم ، درس سوم
مفعول مطلق – مفعول فیه
مفعول مطلق :
مصدری است از جنس فعل ما قبل خود که برای بیان نوع وقوع فعل و برای تأکید بکار می رود و از نظر اعراب منصوب نی باشد .
مفعول مطلق به دو نوع تقسیم می شود :
الف ) مفعول مطلق تاکیدی :
مصدری است از جنس فعل ما قبل خود که برای وقوع فعل بکار می رود . در ترجمه آن از کلماتی چون قطعا ، مسلما ، بی شک ، حتما و . . . استفاده می کنیم .
یَجتَهِدُ الطالبُ اِجتهاداَ .
↓
مفعول مطلق تاکیدی و منصوب
ترجمه : دانش آموز قطعا تلاش می کند .
نَزَّلَ الله القرآنَ تَنزیلاً .
↓
مفعول مطلق تاکیدی و منصوب
ترجمه : قطعا خداوند قرآن را نازل کرد .
اِصبِر̂ صبراً فی شدائدَ .
↓ مجرور به حرف جر با منصوب ( غیر منصرف)
مفعول مطلق تاکیدی و منصوب
ترجمه : در سختی ها حتما صبر کند.
ب) مفعول مطلق نوعی ( بیانی ) :
مصدری است از جنس فعل ماقبل که برای بیان نوع و کیفیت وقوع فعل بکار می رود . و پس از آن فقط مضاف الیه یا صفت بکار می رود . هرگاه صفت بکار رود از کلماتی چون بسیار ، سخت ، به نیکی و . . . استفاده می شود و اگر مضاف الیه باشد از کلماتی چون همانند ، همچون و. . . استفاده می شود .
اِجتَهَدَ المومنُ اِجتِهاداً .
↓
م م تاکیدی
ترجمه : قطعا مومن تلاش کرد
اِجتهدَ المومنُ اِجتهاداً بالغاً .
↓ ↓
م م نوعی صفت
اِتَهَدَ المومنُ اِجتهادَ العُلماءِ .
↓ ↓
م م نوعی مضاف الیه و مجرور
نمونه سوال :
در کدام عبارت مفعول مطلق وجود ندارد.
1.هُم یُجاهدونَ فی سبیلِ الحقِّ جِهادَ المومنین .
2.اَرسلنا الی فرعونَ رسولاً .
3.اِعمَل فی الدنیا مَن یَعلَمُ الحقائقَ .
4.یعیشُ البخیلُ فی الدنیا عیشَ الفقراءِ .
جواب:
گذینه « 2 » درست است .
ترجمه :
3.در دنیا همچون کسی عمل کن که حقائق را می داند .
4.بخیل در دنیا همچون فقرا زندگی می کند .
نکته :
گاهی برخی مصادر به تنهایی و بدون فعل خود در جمله ذکر می شوند دقت کنیم که چنین مصادر منصوبی نیز مفعول مطلق می باشند.
به عبارت دیگر این مصادر را مفعول مطلق برای فعل محذوف می گیریم .
مهم ترین این مصادر عبارت اند از :
مفعول مطلق تاکیدی :
شکراَ – صَبراَ – سَمعاَ – طاعَةً – عَفواً – معذورةً – جِدّاَ – ایضاً – حتما
مفعول مطلق نوعی :
سُبحانَ الله – مَعاذَالله
ج) مفعول فیه ( ظرف زمان و ظرف زمان) :
اسمی است منصوب که بر زمان و مکان وقوع فعل فعل دلالت دارد . و معمولا در درون آن معنای ( فی : در) نهفته است و قالبا در پاسخ کِی و کجا می آید و با قید مکان و زمان فارسی مطابقت می کند .
دقت کنیم که که مفعول فیه را با نقش های دیگر اشتباه نکنیم . مهم ترین کلماتی که ظرف قرار می گیرند عبارت اند از :
یومَ – صباح – لیل – نهار – مساء – عند – تحت – اَمامَ – فوق – جنب – قبل – بعد – نحو – خلفَ – وراءَ و . . .
و برخی حروف مبنی :
اِذا – متی اَینَما – لمّا بر سر ماضی و . . .
مثال :
یَرجَعُ المعلّمُ صَباحَ الیوم .
↓ ↓
مفعول فیه مضاف الیه
(ظرف زمان و منصوب)
ذَهَبَت̂ فاطمة قبل علیٍّ عندَ أبیها .
↓ ↓
ظرف زمان و ظرف مکان
منصوب محلا ( مبنی)
اِذا جاءَ نصرُ اللهِ و . . .
↓
ظرف زمان و منصوب محلا ( مبنی)
لمّا نذهَب̂ لمّا طَلَبنا علیٌّ .
↓ ↓ ↓ ↓
حرف مضارع ظرف زمان ماضی
محلا منصوب
ترجمه : نرفتیم وقتی که علی ما را طلب کرد.
نکته :
ظرف ها هم مانند جار و مجرور شبه جمله واقع می شوند .
نمونه سوال :
در کدام گذینه ظرف وجود دارد ؟
1.اِنَّ یوم الجمعةِ یوم عظیم .
2.الله خَلَقَ الیلَ والنهارَ .
3. هو یَعملُ لیلاً و نهارا .
4. کانََ عنده رجلٌ یضحکُ .
جواب :
گذینه سه جواب درست می باشد .
در گذینه « 1 » ، « یوم » اولی ایم إنَّ و منصوب و می باشد. و « یوم » دومی خبر إنََّ می باشد .
در گذینه « 2 » ، « اللیل» مفعول به و منصوب می باشد . و « النهار» معطوف است .
در گذینه « 4» ، « عند » خبر مقدم کان می باشد . و « رجلٌ » اسم مؤخر کان می باشد .
منبع : http://basiji.gigfa.com
سال سوم ، درس چهارم
حال
کلمه یا کلماتی است که کیفیت و حالت صاحب حال را بیان می کند و به دو نوع تقسیم می شود .
1. حال مفرد :
اسمی است منصوب و نکره و مشتق ( اسم فاعل ، اسم مفعول و صفت مشبهه ) که حالت صاحب حال خود را ( ذو الحال) بیان می کند و قالبا در پایان جمله می آید.
نکته:
حال مفرد در عدد ( مفرد ، مثنی ، جمع ) و جنس ( مذکر ، مونث ) با ذوالحال مطابقت می کند .
یَرجِعُ الطالبُ من المدرسةِ مسروراً .
↓ ↓
ذوالحال ( فاعل) حال مفرد و منصوب
ترجعُ الطالبةُ من المدرسةِ مسرورةً .
خَرَجَت النساءُ مِن البیتِ مُبتسماتٍ .
↓ ↓
جمع مونث حال مفرد و منصوب با کسره
تَذهبُ المعلمتانِ الی المدرسةِ مسرورتَینِ .
↓ ↓
ذوالحال ( فاعل و مرفوع با الف) حال مفرد و منصوب با یا (مثنی)
نکته :
ذوالحال می تواند به صورت ضمیر بارز یا ضمیر مستتر نیز باشد .
ذهبنا الی المدرسةِ مسرورینَ - عَفَو̂تُ عن المُذنِبِ کریماً .
↓ ↓ ↓ ↓
ذوالحال حال مفرد ذوالحال ( فاعل) حال مفرد
اِذهَب̂ الی المسجد شاکراً .
↓
حال منصوب
ترجمه :شکر گویان به سوی مسجد برو
نکته :
قالبا حال در پاسخ کیف ( چگونه ) می آید .
نَخرُجُ مِن الصَّف مُکبّرینَ .
↓
حال مفرد و منصوب با یا
ترجمه : خارج می شویم از کلاس تکبیرگویان
کدام گذینه نمی تواند حال برایعبارت زیر باشد ؟
شاهَدتُهُم . . . . .
1.محزوناً 2.محزونةً 3.محزونَینِ 4.محزونینَ
جواب :
گذینه سه جواب درست می باشد
در گذینه «1» ، ضمیر (تُ ) می تواند برای مذکر بکار رود . پس درست است.
در گذینه «2» ، ضمیر (تُ ) می تواند برای مونث بکار رود پس درست است .
در گذینه «4» ، حال برای ضمیر «هم» ( جمع مذکر) بکار رفته است . پس درست است.
3.جمله حالیه ( حال جمله) :
گاهی جمله ی اسمیه یا فعلیه حال واقع می شوند و در واقع جمله جایگزین حال مفرد می شود . که به آن جمله حالیه ( منصوب محلا ) می گویند .
هر گاه جمله ای از نظر ارکان کامل باشد و در آن اسم معرفه ای وجود داشته باشد در این صورت اگر جمله ای پس از این بکار رود و اسم مهرفه را در جمله ی قبلی توضیح دهد یا درباره ی حالت آن باشد به این جمله در عربی جمله حالیه می گویند . بر سر جمله های حالیه « و » حالیه وارد می شود مگر این که جمله ی حالیه از نوع مضارع مثبت باشد.
مثال:
1. یَرجِعُ الطالبُ من المدرسةٍ مُبتَسِماً .
↓ ↓
ذوالحال حال مفرد و منصوب
2. یَرجَعُ الطالبُ من المدرسةِ و هو یبتَسِمُ .
↓ ↓
ذوالحال جمله حالیه و محلا منصوب
3. یَرجِعُ الطالبُ من المدرسةِ یَبتَسِمُ .
↓ ↓
ذو الحال ( معرفه) جمله حالیه محلا منصوب
4. یَرجعُ طالبٌ من المدرسة یَبتَسِمُ .
↓ ↓
نکره جمله وصفیه محلا مرفوع
توجه : در جمله دوم ، « هو » به تنهایی مبتدا است و « یبتسم» خبر است .
ترجمه :
2. دانش آموز از مدرسه باز می گردد در حالی که لبخند می زند .
3. دانش آموز از مدرسه باز می گردد در حالی که لبخند می زند .
4. باز می گردد از مدرسه دانش آموزی که لبخند می زند .
جمله وصفیه جمله ای است که اسم نکره را توصیف می کند و در ترجمه آن از کلمه « که » استفاده می شود .
1. تذهبونَ الی الصَّف و انتم مسرورونَ .
↓ ↓
ذو الحال جمله حالیه و محلا منصوب
2.تَرََی الجبالَ تَحسَبُها جامدةً و هی تَمرُّ مرَّ السَّحابِ .
↓ ↓ ↓
جمله حالیه محلا منصوب جمله حالیه مفعول مطلق نوعی
ذوالحال: مستتر أنت در تری ( ذوالحال)
3.ماذا تفعلُ و أنتَ لا تَنتَفِعُ بِه .
↓
جمله حالیه محلا منصوب ذوالحال : مستتر أنتَ در تفعل
ترجمه :
1.به کلاس می روید در حالی که شما خوشحالید .
2. کوه ها را می بینی در حالی که آن ها را بی حرکت می پنداری ، حال آن که آن ها همچون ابر حرکت مبی کنند .
3. چه کار می کنی در حالی که سودی از آن نمی بری .
نکته :
کلمه « وَحدَ » به معنی تنها در جمله حال مفرد می باشد به شرطی که به ضمیر متصل مضاف باشد .
مثال :
1. یذهَبُ حامدٌ الی الحانوتِ وَحدَه .
↓ ↓
حال مفرد مضاف الیه
و منصوب
2.أنتَ تسافِرُ وَحدَک .
↓ ↓
حال مفرد مضاف الیه
و منصوب
منبع: http://basiji.gigfa.com
سال سوم ، درس دوم
معتل (2)
اعلال افعال ناقص :
1. « واو» و « یا» در صیغه ی اول ماضی ناقص مفتوح العین به « الف» قلب می شود.
مثال :
هَدَیَ ← هَدَی ( دعوت کرد)
دَعَوَ ← دعا ( واو به الف قلب می شود)
رَضِیَ ← بدون اعلال
صَلَوَ ← صلا
رَمَیَ ← رَمَی̍
2. « واو » و « یا » در فعل ناقص هر گاه به ضمیر « واو » جمع و « ی » مخاطب ( در صیغه 10 مضارع ) بپیوندند حذف می شوند
مثال :
رَمَی ← ( هم ) رَمَیوا ← رَمَو̂ا
دَعَا ← ( هم ) دَعَو وا ← دَعَو̂ا
↓ ↓
حرف عله واو جمع
یَدعو ← ( هم) یَدعوونَ ← یَدعونَ
یَرمی ← ( أنتم) ترمیونَ ← ترمونَ
یرمی ← ( أنتَ ) ترمیینَ ← ترمینَ
یهدی :
- أنتِ تهد ینَ ( اصل : تهدینَ )
↓↓
ضمیر نون اعراب
- أنتُنَّ تهد ینَ
↓↓
حرف عله ضمیر ( نون جمع)
نمونه سوال :
عین الصحیح :
1.أنتم ترمیونَ الحجارةَ
2. هم یهدیونَ صدیقها
3.أنتِ یرجینَ رَبَکِ
4.هم یهشونَ فی الطریق
جواب :
گذینه صحیح «چهار» می باشد.
در گذینه « 1 » ، «ترمیونَ» باید «ترمونَ» شود.
در گذینه « 2 » ، «یهدیونَ» غلط است و درست آن «یهدونَ» است.
در گذینه «3 » ، « یرجینَ » غلط و درست آن «ترجینَ» است .
در گذینه «4» ، « یهشونَ» در اصل « یهشیونَ» است که اعلال آن درست است.
3. « واو » و « یا » در ماضی ناقص مفتوح العین در صیغه های 4 و 5 حذف می شوند .
1.رَمَیَ (اعلال به قلب )
2. رمیا ( بدون اعلال)
3. رَموا ( اعلال به حذف)
4. رَمَت̂ ( رَمَیَت̂ ) ( اعلال به حذف )
5. رَمَتا ( رَمَیتا) ( حذف )
6. رَمَینَ ( بدون اعلال )
7. رَمَیتَ
.
.
.
4. ضمه از آخرمضارع های ناقص حذف می شود چون ضمه بر « واو » و « یا » ثقیل است . ( اعلال به اسکان) واگر در چنین حالتی مضارع مفتوح العین باشد حرف عله به « الف» قلب می شود .
مثال :
یَرمیُ ← یرمی ( اعلال به اسکان)
تدعوُ ← تدعو ( اعلال به اسکان)
یَخشیُ ← یَخشَی ( اعلال به قلب )
یَخشَی + کَ ← یخشاکَ
یَدعو + کَ ← یدعوکَ
یَدعو + لن ← یَدعُُوَ ( این فعل ها در حالت نصب حرکت اصلی فتحه را می گیرند)
5.هنگام مجزوم شدن فعل های فوق ( شماره 4) حرف عله حذف می شود و حرف قبل از آن را بر اساس حرکت خودش می خوانیم .
مثال :
یَهدی + لم ← لم یَهدِ
ترجو ← ( نحی ) لا ترجُ
تدعو ← ( امر ) اُدعُ
یَخشَی + لم ← لم یَخشَ
تَشفی ← ( امر ) اِشفِ
منبع : http://basiji.gigfa.com
سال سوم ، درس اول
معتل (1)
انواع فعل های صحیح :
1.مهموز :
یکی از حروف اصلی آن همزه است :
أخَذَ - سَألَ - قَرَأ - یأخذون - تَقرَؤون و . . .
2.مضاف :
دو حرف اصلی آن هم جنس است :
مدَّدَ - تَسُدّونَ و . . .
خلَّصوا ( خلص ) ← مضاف نیست
3.سالم :
فعلی که مهموز و مضاعف و معتل نباشد :
اولین گام ترکیب شناخت نوع جمله است.
جمله ها در زبان عربي دو نوع است؛1) جمله ي فعليه: كه با فعل شروع مي شود و اركان اصلي آن فعل وفاعل و مفعول مي باشند. مانند:(1)«شَرِبَ الطِّفْلُ الْماءَ مِنَ الْقَدَحِ.»=اين جمله فعليه مي باشد؛بنابراين تركيب جمله به اين ترتيب است:«شَرِبَ»=فعل، «ألطِّفْلُ»=فاعل ومرفوع است،«ألْمَاءَ»=مفعولٌ به ومنصوب است،«مِنَ الْقَدَحِ»=جارومجرور است.
2)جمله ي اسميِّه: كه غالباً با اسم شروع مي شودواركان اصلي آن مبتدا و خبر مي باشند.مانند:(2)«ألْعِلْمُ مُفِيدُ.»=اين جمله اسميه مي باشد؛بنابراين تركيب جمله به اين ترتيب است:«ألْعِلمُ»=مبتداومرفوع است،«مُفِيدٌ»=خبر ومرفوع است.(3)«هُمْ مُسْتَكْبِرُونَ.» =اين جمله اسميه مي باشد؛بنابراين تركيب اين جمله به اين ترتيب است:«هُمْ»=مبتداومرفوع است.«مُسْتَكْبِرُونَ»=خبرو مرفوع است.(4)«فَتَحَ الْمُعَلِّمُ الْكِتابَ فِي الصَّفِّ.»=اين جمله فعليه مي باشد؛بنابراين تركيب اين جمله به اين ترتيب است:«فَتَحَ»=فعل،«ألْمُعَلِّمُ»=فاعل ومرفوع است،«ألْكتابَ»=مفعولٌ به ومنصوب است،«فِي الصَّفِّ»= جارومجروراست.(5)﴿لاتَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْباطِلِ.﴾ =اين جمله فعليه است؛بنابراين تركيب اين جمله به اين ترتيب است:«لاتَلْبِسُوا» =فعل وفاعل،ضميربارز«واو»فاعل،«ألْحَقَّ»=مفعولٌ به ومنصوب است،«بِالْباطِلِ»=جارومجروراست.﴿أنْزَلَ اللهُ سَكِينَتَهُ عَلَي رَسُولِهِ... .﴾=اين جمله فعليه است؛بنابراين تركيب اين جمله به اين ترتيب است:«أنْزَلَ»=فعل،«اللهُ»=فاعل ومرفوع است،«سَكِينَةَ»=مفعولٌ به ومنصوب است،«علَي رَسُولِ»=جارومجروراست.
همانطوريكه درمثالها ملاحظه كرديد ؛ مبتدا وخبر دو ركن اصلي جمله اسميه مي باشند. مبتدا اسم مرفوعي است كه مي خواهيم درباره ي آن خبرياتوضيحي بدهيم وتقريباً معادل نهاد درزبان فارسي مي باشدوغالباً درآغازجمله اسميه مي آيد.خبر اسم يا عبارت مرفوعي است كه درباره ي مبتدا،خبر مي دهد،خبر مي تواند به صورت جمله،جارومجرور،اسم بيايد.
فاعل اسم مرفوعي است كه هميشه پس ازفعل مي آيديادرخودفعل وجودداردوفعل به آن نسبت داده مي شود، فاعل :كننده ي كاريابه وجودآورنده ي حالتي مي باشد.مانند:«الطالِبُ»دراين جمله؛«ذَهَبَ الطَّالِبُ.»يا«الطَّالِبَةُ»دراين عبارت«قَرَاَت الطَّالِبَةُ الْقُرْآنَ.»يا«ضميربارزواو»دراين جمله؛«اُسْجُدُوا.»يا«ألباطلُ»دراين عبارت؛«زَهَقَ الْبَاطِلُ.»
حالات فاعل
1-اسم ظاهر:﴿قَدْ أفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ.﴾ ، ﴿وَالشُّعَرَاءُ يَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ.﴾
2-ضميربارز:﴿ ألَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمَلُوا الصَّالِحاتِ.﴾،﴿يَامَرْيَمُ اقْنَتِي لِرَبِّكِ وَاسْجُدِي.﴾ ،﴿وَ لاتَقُولُوالِمَنْ يُقْتَلُ فِي سَبِيلِ اللهِ أمْواتٌ بَلْ أحْيَاءٌ.﴾
3-ضميرمستتر:﴿ وَضَرَبَ اللهُ مَثلاًلِلَّذِينَ آمَنُوا إمْرَأةَ فِرعَونَ إِذْ قَالَتْ(ضميرمستترهِيَ) رَبِّ إِبْنِ(ضميرمستترأنتَ) لِي عِندَكَ بَيتاً فِي الْجَنَّةِ وَنَجِّنِي(ضميرمستترأنتَ) مِنْ فِرعَونَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِي(ضميرمستترأنتَ) مِنَ الْقَومِ الظَّالِمِينَ.﴾
وجـوب تأنيث فعل
درسه مورد واجب است كه فعل حتماً مؤنَّث آورده شود؛
1- هرگاه فاعل مؤنَّث حقيقيّ(مُدَرِّسَةٌ) وچسبيده به فعل باشد . مانند: «سَافَرَتْ مُعَلِّماتٌ إِلَي مَشْهَدَ.»تركيب:جمله فعليه مي باشد. «سَافَرَتْ»=فعل، «مُعَلِّماتٌ»=فاعل ومرفوع به إعراب اصلي وظاهري وفاعل اسم ظاهراست.«إِلَي مَشْهَدَ»=جارومجرور ومجرور به إعراب فرعي وظاهري است.
2- هرگاه فاعل ضميري باشد كه به مؤنَّث حقيقيّ برگردد. مانند: «ألْمُدَرِّسَةُ جَلَسَتْ عَلَي الْكُرْسِيِّ.»تركيب:جمله اسميه است. «ألْمُدَرِّسَةُ»=مبتداومرفوع به إعراب اصلي وظاهري است،«جَلَسَتْ ...»=خبر،جمله ي فعليه و محلاًّ مرفوع است.«جَلَسَتْ» = فعل وفاعل ضميرمستترهي فاعل است.«عَلَي الْكُرْسِيِّ»=جارومجرور ومجرور به إعراب اصلي وظاهري است.
3- هرگاه فاعل ضميري باشد كه به مؤنَّث مجازي برگردد. مانند: «ألسَّاعَةُ إِنْكَسَرَتْ.»تركيب:جمله إسميه مي باشد. «ألسَّاعَةُ»= مبتدا ومرفوع به إعراب اصلي وظاهري است،« إِنْكَسَرَتْ»=خبر،جمله فعليه ومحلاًّمرفوع است.وفعل وفاعل ضميرمستترهِيَ فاعل است.
نمونه صرف افعال معتل
ماضی | مضارع | امر | مضارع منصوب | مضارع مجزوم | ||
معلوم | مجهول | معلوم | مجهول | |||
رَمی رَمیا رَمَوْا رَمَتْ رَمَتا رَمَیْنَ رَمَیْتَ رَمَیْتُما رَمَیْتُم رَمَیْتِ رَمَیْتُما رَمَیْتُنَّ رَمَیْتُ رَمَیْنا | رُمِیَ رُمِیا رُمُوا رُمِیَتْ رُمِیَتا رُمِینَ رُمِیتَ رُمِیتُما رُمِیتُم رُمِیتِ رُمِیتُما رُمِیتُنَّ رُمِیتُ رُمِینا | یَرْمِی یَرْمِیانِ یَرمُونَ تَرْمِی تَرْمِیانِ یَرْمِینَ تَرْمِی تَرْمِیانِ تَرْمونَ تَرْمِینَ تَرْمِیانِ تَرْمِینَ أرْمِی نَرْمِی | یُرْمی یُرْمَیانِ یُرْمَوْنَ تُرْمَی تُرْمَیانِ یُرْمَیْنَ تُرْمی تُرْمَیانِ تُرْمَونَ تُرْمَیْنَ تُرْمَیانِ تُرْمَیْنَ اُرْمی نُرْمی | لِیَرْمِ لِیَرمِیا لِیَرْمُوا لِتَرْمِ لِتَرْمِیا لِیَرْمِینَ إرْمِ إرْمیا إرْمُوا إرْمی إرْمِیا إرْمِینَ لِأرْمِ لِنَرْمِ | أنْ یَرْمِیَ أنْ یَرْمِیا أنْ یَرْمُوا أنْ تَرْمِیَ أنْ تَرْمِیا أنْ یَرْمِینَ أنْ تَرْمِیَ أنْ تَرْمِیا أنْ تَرْمُوا أنْ تَرْمِی أنْ تَرْمِیا أنْ تَرْمِینَ أنْ أرْمِیَ أنْ نَرْمِیَ | لم یَرْمِ لم یَرْمِیا لم یَرْمُوا لم تَرْمِ لم تَرْمِیا لم یَرْمِینَ لم تَرْمِ لم تَرْمِیا لم تَرْمُوا لم تَرْمِی لم تَرْمِیا لم تَرْمِینَ لم أرْمِ لم نَرْمِ |
نکته : اگر عین الفعـل مکسور باشد فقط در صیغه ی سوم اعلال به حذف خواهیم داشت .
۲ ) در صیغه ی اول اعلال به قلب ( = قلب به الف ) وجود دارد .
نکته : اگر ناقص واوی باشد الف بر کرسی الف نگارش می شود .
مانند : « دعـو : دعا / غزو : غزا / عفو : عفا / نمو : نما / رجو : رجا »
و اگر ناقص یایی باشد « الف » بر کرسی « یاء » نوشته می شود .
مانند : « هَـدَیَ : هَـدَی / کَـفــَیَ : کـَـفــَی »
نکته ی مهم : بجز صیغه ی اول ناقص ، عله در صیغه هایی که ظاهر می شود در قالب اصلی آن یعنی « واو » و یا « یاء » نگارش می شود .
نمونه صرف ناقص یایی « هَدَی » ( = فــَـعَـلَ ، یَفـْعِــلُ )
هو هدی هی هَدَتْ انتَ هديْتَ انتِ هديْتِ انا هديْتُ
هما هدَيَا هما هَدَتا هما هديْتما هما هديْتما نحنُ هديْنا
هم هدَوْا هنّ هَدَيـْنَ انتم هديْتم انتنّ هديْتنّ
نمونه صرف ناقص واوی « غزا » ( = فــَـعَـلَ ، یَفـْعُــلُ )
هو غـزا هی غـزَتْ انتَ غـزوْتَ انتِ غـزوْتِ انا غـزوْتُ
هما غـزَوَا هما غـزتا هما غـزوْتما هما غـزوْتما نحنُ غـزوْنا
هم غـزَوْا هنّ غـزوْنَ انتم غـزوْتم انتنّ غـزوْتنّ
نمونه صرف ناقص یایی « نــَسِـیَ » ( = فــَـعِـلَ ، یَفـْعَــلُ )
هو نـَسِیَ هی نسیت انتَ نسیـتَ انتِ نسیـتِ انا نسیـتُ
هما نسیا هما نسیتا هما نسیـتما هما نسیـتما نحنُ نسیـنا
هم نـَسُوا هنّ نسیـنَ انتم نسیـتم انتنّ نسیـتنّ
۱ ) در صیغه های سوم ، نهم و دهم اعلال به حذف وجود دارد .
۲ ) در صیغه هایی که مختوم به عله هستند در حالت رفعی اعلال به اسکان وجود دارد یعنی حرکت ضمه ی إعرابی ظاهر نمی شود .
نکته ی مهم : صیغه هایی که مختوم به عله هستند ، در صورت جزم اعلال به حذف صورت می گیرد .
۳ ) امر تابعی از مضارع آن است .
نمونه صرف مضارع و امر از ناقص یایی « هَدَی یهدي »( = فــَـعَـلَ ، یَفـْعِــلُ )
هو يهدي هی تهدي انتَ تهدي انتِ تهدیـن انا أهدي
هما يهديان هما تهديان هما تهديان هما تهديان نحنُ نهدي
هم يهدونَ هنّ يهدينَ انتم تهدونَ انتنّ تهدين
إهـد ِ إهـدی
امر مخاطب إهـديا إهـديا
إهـدوا إهـدين
نمونه صرف مضارع و امر از ناقص واوی « غزا یغـزُو » ( = فــَـعَـلَ ، یَفـْعُــلُ )
هو یغـزُو هی تغـزُو انتَ تغـزُو انتِ تغـزیـن انا أغـزُو
هما یغـزُوان هما تغـزُو ان هما تغـزُوان هما تغـزُوان نحنُ نغـزُو
هم یغـزُونَ هنّ یغـزُونَ انتم تغـزونَ انتنّ تغـزون
أغـزُ أغـزی
امر مخاطب أغــزوا أغـزوا
أغــزوا أغـزون
نمونه صرف مضارع و امر از ناقص یایی « نــَسِـیَ یَـنـْسَی » ( = فــَـعِـلَ ، یَفـْعَــلُ )
هو یَـنـْسَی هی تـَـنـْسَی انتَ تـَـنـْسَی انتِ تـَـنـْسَین انا ا َنـْسَی
هما یَـنـْسَیان هما تـَـنـْسَیان هما تـَـنـْسَیان هما تـَـنـْسَیان نحنُ نـَـنـْسَی
هم یَـنـْسَونَ هنّ یَـنـْسَینَ انتم تـَـنـْسَونَ انتنّ تـَـنـْسَین
اِنـْسَ اِنـْسَی
امر مخاطب اِنـْسَیا اِنـْسَیا
اِنـْسَوا اِنـْسَین
استثناء : در صرف مضارع « رأی » همزه حذف می شود که در زیر می آید :
صرف ماضی « رَأیَ » ( = مهموز العین و الناقص )
هو رأی هی رأت انتَ رأیـتَ انتِ رأیـتِ انا رأیـتُ
هما رأیا هما رأتا هما رأیتما هما رأیـتم نحنُ رأیـنا
هم رأوْ ا هنّ رأیـنَ انتم رأیـتم انتنّ رأیـتنّ
صرف مصارع « رَأیَ یَـرَی » ( = مهموز العین و الناقص )
هو یَـرَی هی تـَـرَی انتَ تـَـرَی انتِ تـَـرَین انا ا َرَی
هما یَـرَیان هما تـَـرَیان هما تـَـرَیان هما تـَـرَیان نحنُ نـَـرَی
هم یَـرَونَ هنّ یَـرَینَ انتم تـَـرَونَ انتنّ تـَـرَین
رَ رَی
امر مخاطب رَیا رَیا
رَوا رَین
نکته ۱) مثال واوی اگر به باب افتعال وارد شود ابتداء حرف عله در « تاء » باب افتعال ادغام می گردد ، آنگاه همانند افعال سالم صرف می شود . مانند :
« وفق » : اتــَّفــَقَ یَــتــَّفِـقُ اتــَّفِـقْ اتــِّفاق
نکته ۲ ) فعل اجوف در باب های « تفعیل ، مفاعلة ، تفاعل و تفعّـل » فاقد تغییر است .مانند :
« بیـن » در باب تفعیل : بَیــَّنَ یُـبَــیــِّنُ بَــیــِّنْ تبــیــیـن
« قوم » در باب مفاعله : قاومَ یُقاومُ قاوِمْ مُقاومَة
« فوت » در باب تفاعل : تــَفاوَتَ یَتــَفاوَتُ تــَفاوَتْ تــَفاوُت
« فوق » در باب تفعّـل : تــَفــَوَّ قَ یَـ تــَفــَوَّ قُ تــَفــَوَّ قْ تــَفــَوّ ق
نکته ۳ ) فعل اجوف در باب های « افعال ، استفعال ، افتعال و انفعال بر قالب و وزن های زیر می آیند :
باب افعال : أفال یُفیل إفالة
مانند : شار « شور » أشار یُشیر إشارة
باب استفعال : إستفال یَستفیل إستفالة
مانند : جاب « جوب » إستجاب یستجیب إستجابة
باب افتعال : إفتال یفتال إفتیال
مانند : خار «خیر » إختار یختار إختیار
باب انفعال : إنفال ینفال إنفیال
مانند : قاد « قید » إنقاد ینقاد إنقیاد
تذکر مهم : دانستن قواعدی که در ذیل می آید ( قواعد اعلال ) به خودی خود فاقد ارزش علمی است و آگاهی از آنها تنها در صورتی مفید است که این قواعد را بتوان در مرحله عمل بکار برد .
شایان توجه است که این قواعد صرفا در کتاب های قدما درج شده است و در روش جدید آموزش از این شیوه در آموزش فعل های معتل نباید استفاده شود و بیان این نکات در اینجا از این باب است که دیگرانی با ذکر این نکات دانش آموزان عزیز را دچار سردرگمی و یا ... ننمایند .
۱ ) واو حرف عله متحرک ما قبل مفتوح قلب به الف می شود .
مانند : قَوَل َ = قال َ
۲ ) یاء حرف عله متحرک ما قبل مفتوح قلب به الف می شود
مانند : یَـخـْشـَیُ = یَـخـْشـَی
۳ ) واو حرف عله متحرک ما قبل مکسور قلب به یاء می شود ( واو در موضع حرکت است ).
مانند قـُـوِلَ ـــ قِـولَ = قیلَ
۴ ) واو حرف عله متحرک و ما قبل آن حرف صحیح و ساکن باشد ، فتحه را به ما قبل می دهند .
مانند : یُقـْوَل ُ ـــ یُـقـَـول ُ
۵ ) واو حرف عله متحرک و ما قبل آن حرف صحیح و ساکن باشد ، فتحه را به ما قبل می دهند .( واو در موضع حرکت است )
مانند : یُقـْوَل ُ ـــ یُـقـَـول ُ = یُـقال
۶ ) ضمه بر واو ثقیل است نقل به ما قبل می شود .
مانند : امر قال یقول : اُقـْـوُلْ = قُلْ ( با وجود حرکت قاف از همزه مستغنی شد ) ، یدعُوُ = یدعُو
۷ ) کسره بر واو ثقیل است نقل به ما قبل می شود .
مانند : قـُـوِلَ = قِـولَ
۸ ) کسره بر یاء ثقیل است نقل به ما قبل می شود.
مانند : یَـبْـیـِـعُ = یَـبیـعُ ، بُـیـِعَ = بیعَ ( بعد از سلب حرکت ما قبل )
۹ ) در التقاء ساکنین حرف عله حذف می شود .
مانند : یَـقـُولـْنَ = یَـقـُلـْنَ
۱۰ ) اگر واو میانه یاء مفتوحه و کسره لازمه باشد بخاطر ثقیل بودن می افتد .
مانند : مضارع وعد : یَـوْعَـدُ = یَـعِـدُ
۱۱ ) ضمه بر یاء ثقیل است یاء حرف عله متحرک ما قبل مکسور قلب به یاء می شود
مانند : یَـهْـدِیُ = یَـهْـدِی
۱۲ ) در ناقص واو و یاء در پنج لفظ بیافتد به جزم .
مانند :لم + یهدِی = لم یهدِ ، لم + یدعُو = لم یدعُ ، لم + یخشـَی = لم یخشَ
۱۳ ) ضمه بر یاء ثقیل است نقل به ما قبل می شود.
مانند : اسم مفعول از باع یبیع ـــ مَبْـیُـوع در التقاء ساکنین عله می افتد : مَبُوع واو را قلب به یاء کردند و ما قبل را مکسور تا مشتبه نشود با اجوف واوی
۱۴ ) اگر اَفعَل و اِستَفعَلَ از معتل العين (اجوف) باشد، حرکت عين آن ها به فاء منتقل و به «الف» تبديل می شود سپس چون دو الف جمع شده اند يکی از آن ها را حذف می کنيم و به جای آن در آخر مصدر حرف «ة» می افزاييم مانند :
« اِشارة - إغاثَة و اِستخارة - استقامة »
۱۵ ) اگر تَفَعَّل و تَفاعَلَ از معتل اللام باشد «الف» آخر آن ها بدل به «ياء» و ماقبلش مکسور می شود مانند: «تَأنَّی تَأَنّي و تَغاضَی تَغاضِي ».
- اشتهر التاجرُ أمانةً ( تاجر از لحاظ امانت مشهور شد یا امانت داری تاجرمشهور شد).
- هذا ذراعٌ أرضاً ( این یک ذرع زمین است ) .
به امانة ًتمییز نسبت یا جمله و به ارضا تمییز مفرد گفته می شود . زیرا امانت ابهام را از جمله ماقبل برطرف کرده و ارضا ابهام را ازیک کلمه قبل یعنی ذراعٌ بر طرف نموده است .
1- التمییز المفرد یقع فی اربعة مواضع ، تمییز مفرد در چهار مورد واقع می شود :
بعد از مساحت ، بعد از وزن ، بعد از پیمانه و بعد از عدد .
- ذهبتُ کیلومترا ً سبیلاً . سبیلاً بعد از مساحت واقع شده تمییز مفرد است .
- اشتریت ُ مترین ِ قماشاً. دو متر پارچه خریدم، قماشاً در اینجا تمییزمفرد است زیرا بعد ازواحد وزن قرارگرفته است.
- شربتُ کوباً شایاً . یک فنجان چای نوشیدم ، شایاً بعد از پیمانه قرار گرفته تمییز مفرد و منصوب است .
- بعتُ احد عشر َ کتاباً . یازده کتاب فروختم (خریدم ). کتابا ً بعد از عدد قرار گرفته تمییز مفرد و منصوب است .
نکته1 : تمییز اعداد همیشه منصوب نیستند ؛معدود یا تمییز اعداد سه تا ده جمع و مجرور است ، معدود یا تمییز ده تا صد مفرد و منصوب است ، معدود یا تمییز صد بیشتر مفرد و مجرور است و لزومی ندارد که حتماً منصوب باشد .
2- التممیزالمفسر ابهام النسبة علی قسمین : تمییزنسبت دو نو ع است :
2- 1- منقولٌ عن الفاعل أو المفعول أو المبتدا : که از فاعل ،مفعول و مبتدا به تمییز تبدیل می شود. بهترین روش برای برگرداندن تمییز به اصل آن ابتدا تشخیص اسمیه یا فعلیه بودن جمله است. اگر جمله اسمیه بود که تمییز در اصل مبتدا بوده است ولی اگر جمله فعلیه باشد یک روش این است که: 1- لازم یا متعدی بودن فعل را در نظر می گیریم اگر فعل لازم باشد تمییز در اصل فاعل بوده است و اگر فعل متعدی باشد تمییز در اصل مفعول بوده است . روش دیگر در جمله فعلیه این است که 2- اگر کلمه قبل از تمییز مرفوع باشد تمییز در اصل فاعل بوده و اگر منصوب باشد تمییز در اصل مفعول بوده است . مثال :
- فاض َ الإناءُ ماءً . در اصل اینگونه بوده است فاضَ إناءُ الماء ِ (آب ظرف پر شد یا ظرف پر شد از جهت یا ازنظر آب )
- حصدنا الأرضَ رُزّاً . در اصل حصدنا ارزَّ الأرضِ بوده است . الارّز = برنج
- علیُ اصغر منک سنّاً . در اصل سنُ علی ٍ اصغرُ منک بوده است.
- عاطفة ُاصغر منک سنا ً . در اصل سنُ عاطفة َ اصغرُ منک بوده است.(بعد از افعل تفضیل اگر من بیاید برای مذکر و مونث یکسان بکار می رود )
نکته2 : در تمییزهای اصطلاحاً منقول برای ترجمه روانتر و بهتر ابتدا جمله را به اصلی که از آن منتقل شده است بر می گردانیم وسپس آن را ترجمه می کنیم تا ترجمه سلیسی بدست آید : ازددتُ علیاً ایماناً . اگر این جمله به این صورت ترجمه شود علی را ازجهت ایمان زیاد کردم ترجمه نارسا است پس آن را به اصل یعنی مفعول بر می گردانیم و سپس تر جمه می کنیم ؛ ایمان علی را زیاد کردم .
2- 2 - غیر منقول عن شی ء : یا از چیزی نقل نشده است . مثل این جمله : کفی بالموت واعظاً . لله درُ ه فارساً ( همانطور که ملاحظه می نمایید تمییز در این مثالها بر خلاف توضیح اولیه مشتق است )کلماتی که معمولا مبهم هستند و به تمییز نیاز دارند عبارتند از؛ کفی ، ازداد ، اشتهر ، کبُر، ملاَ ، امتلاَ ، حسن ، قبُح ، طاب َ، افعل تفضیل و ....
تفاوت میان حال و تمییز :
یتفق الحال و التمییز فی انّهما اسمان نکرتان منصوبتان فضلتان رافعتان ابهام ماقبلهما
هر دو اسمند نکره اند منصوبند زائد بر اعراب اصلی هستند که برطرف کننده ابهام ماقبل می باشند .
یفترقان فی ثلاثة دمور : در سه چیز متفاوتند : التمییز یکون اسماً فقط و الحال یکون جملة و الظرف أیضاً . التمییز مبینة للذوات و الحال مبینة للهیئات .حق التمییز الجمود و حق الحال الاشتقاق
1- تمییز فقط می تواند اسم باشد ولی حال جمله و ظرف هم میتواند باشد .
2- تمییز ذاتها و ملموسات را اشکار می سازد ولی حال حالتها ورفتارها را .
3- تمییز در اصل باید جامد باشد ولی حال مشتق است.
در صرف صیغه های ماضی فعل نا قص باید ابتدا به عین الفعل آن توجه نمود اگر
عین الفعل آن فتحه باشد مانند: رمَی ، دعَو ، شکَو نوع اعلالی که بر فعل عارض می شود اعلال به حذف است آن هم در صیغه هایی که به واو جمع یا تاء تانیث اضافه می شوند به عبارت روان تر یعنی در جمع مذکر غایب ، مفرد مونث غایب و مثنی مونث غایب مثال :
رمَی ، رمَت ، رمیا ، رمتا ، رمَوا ، رمین
رمیتَ، رمیتِ، رمیتما ، رمیتما ، رمیتم ، رمیتنّ
رمیتُ ، رمینا
ولی اگر عین الفعل کسره داشته باشد مانند : رضِی ، قضِی ، اعلال به حذف فقط درجمع مذکرایب صورت می گیرد و روی عین الفعل این صیغه ضمه قرار می دهیم :
قضِی ، قضِیت ، قضیا ، قضیتا ، قضُوا ، قضین
قضِیتَ ، قضیتِ ؛ قضیتما ، قضیتما ، قضیتم ، قضیتنّ
قضیتُ ، قضینا
همزه در ساختار كلمه دچار تغییراتی می شود به تغییرات همزه "تخفیف همزه" گفته می شود.
تخفیف همزه به دو شكل صورت میگیرد:سماعی(بی قاعده) كه با حذف همزه صورت می گیرد/قیاسی(باقاعده)كه با قلب همزه است.
تخفیف قیاسی همزه:
1-هرگاه
دو همزه در كنار هم واقع شوند و اولی مفتوح و دومی ساكن باشد همزه ی دوم
قلب به الف می شود و هر دو به صورت "آ" نوشته می شوند:اَأخذ=آخذَ
2-هرگاه دو همزه در كنار هم واقع شوند و اولی مكسور و دومی ساكن باشد همزه ی دوم قلب به "یا" می شود.إإمان=ایمان
3-هرگاه دو همزه در كنار هم واقع شوند و اولی مضموم و دومی ساكن باشد همزه ی دوم قلب به واو می شود.اُأتی =اوتی
تخفیف سماعی همزه:
1-در امر حاضر از "اكل"و "اخذ" همزه حذف می شود.امر:کُلْ و خُذْ.
2- در امر حاضر از "سال" و "امر" همزه حذف می شود و نیز می توان با حفظ همزه فعل را صرف كرد :سلْ و مُرْ.
3-در مضارع از فعل "رای"همزه حذف می شود.یَری . امرش : رَ .
4-در
ماضی و مضارع باب افعال از فعل "رای" همزه حذف می شود.أری . یُری اگر
همين مضارع را مجزوم كنيم مجزوم به حذف حرف علة مي شود چون هم ناقص و هم
مهموز است .
رأي- يري- لم يرَ
قاعده کلی این است که اگر اصل فعل اجوف یعنی قبل از اعلال آن یایی بود ؛ مضارع بر وزن یفعِل ُ نوشته شود زیرا حرکت متناسب با حرف یا کسره است مثل سیَرَ = یسیرُ صیرَ =یصیرُ بیَع = یبیعُ
اما اگر اصل حرف عله واو بود مضارع بر وزن یفعُلُ نوشته می شود مثل قول = یقول ُ عود = یعود ُ عوذ = یعوذُ .
اما فعلی نداریم که اصل حرف عله آن الف باشد زیرا الف در اصل واو یا یا بوده است که به الف تبدیل شده است مثل قول = قال . بیع = باع ، اما نحویون گرامی وزن یَفعَــلُ را نیز بی نصیب نگذاشته اند و یکسری فعلها را بر این وزن مضارع کرده اند از آن جمله اند :
فعلهای خاف ؛ نام و نال بر وزن یفعَل ُ مضارع می شوند با اینکه اصل حرف عله در آنها اینچنین بوده است : خوَف. نوَم . نیَل َ .
در مضارع اجوف صیغه های جمع مونث اعلال به حذف حرف عله دارند یعنی از چهارده صیغه فقط دوصیغه آنها حرف عله حذف می شود :
صرف مضارع فعلهای اجوف :
یعودُ . یعودانِ .یعودون َ. تعودُ .تعودانِ . یعُدن َ .
تعودُ. تعودانِ . تعودونَ . تعودین ُ . تعودان ِ . تعُدن َ .
امر : عُد . عودا . عودوا . عودی . عودا . عُدن
أعودُ . نعود ُ
یکون ُ . یکونان ِ . یکونون َ .تکون ُ .تکونانِ .یکُـنّ
تکون ُ . تکونانِ . تکونونَ . تکونینَ . تکونانِ . تکُـنّ .
امر : کُن . کونا . کونوا . کونی . کونا . کُنّ .
أکون ُ . نکون ُ .
راح : یروحُ ( می رود ) . یروحان ِ . یروحون َ . تروح ُ . تروحان ِ . یرُحن َ .
تروحُ . تروحان ِ . تروحون َ . تروحین َ . تروحان ِ . ترُحنَ .
امر: رُح . روحا . روحوا . روحی . روحا . رُحنَ .
أروحُ . نروح ُ .
یصیر ُ . یصیران ِ . یصیرون َ . تصیر ُ . تصیران ِ . یصِرن َ .
تصیرُ . تصیران ِ . تصیرون َ . تصیرین َ . تصیران ِ . تصِرن .
امر : صِر . صیرا. صیروا . صیری. صیرا . صِرنَ .
أصیر ُ . نصیرُ . ( سار و باع هم اینطور صرف می شوند )
اما :
ینال ُ . ینالان ِ. ینالون َ . تنالُ . تنالان ِ . ینـَـَلن َ .
تنال ُ . تنالان ِ . تنالون َ . تنالین َ . تنالان ِ . تنـَـلن َ.
امر: نَل . نالا . نالوا .نالی . نالا . نَلن َ .
أنال ُ . ننال ُ .( خاف و نام هم مثل ینال ُ مضارع و امرمی شوند ).
1. فعل مثال ( معلوم )
فعل مثال فعلی است که فاء الفعل آن یکی از
حروف عله است و هر فعل معتلی را بنا بر نوع آن برای سهولت تلفظ
تغییراتی می دهیم که اعلال نامیده می شودتقسیم بندی فعل
معتل به فعلی گفته می شود که در ریشه آن که اغلب منظور از ریشه سه حرف اصلی کلمه
است یکی از حروف عله بکار رفته باشد و حروف عله به سه حرف (ا – و- ی ) گفته می شود . در دروس حوزوی این سه حرف را اینچنین معرفی می کنند:
حرف عله سه بوَد ای طلبه واو و یاء و الف منقلبه
1- عَيِّن الصَّحيحّ عَن كلمةِ « يَصِيدُ»: ( انساني سراسري 81)
« العصافيرُ تشعُرُ بِأذيً كثيرٍ مِنَ الإنسانِ عِندَما يَصيدُها بعضَ الأحيانِ.»
الف- معتلّ ناقص- لازمٌ- ﻣﺒﻨﻰّ للمعلوم- معربٌ/ فعلٌ مرفوعٌ وفاعلُهُ ضميرُ «هو» المستتر
ب- مزيدٌ ثلاثيٌّ مِن بابِ إفعال – معتلّ و أجوف – ﻣﺒﻨﻰّ للمعلوم/فعلٌ مرفوعٌ مَعَ فاعِلِهِ جملةٌ فعلية
ج- فعلٌ مضارعٌ – للغائب- معتلّ و أجوف – متعدٍّ – ﻣﺒﻨﻰّ للمعلوم -معربٌ/ فعلٌ و فاعلُهُ« بعض»
د-فعلٌ مضارعٌ – مجرّدٌ - ثلاثيّ- معتلّ و أجوف- متعدٍّ/فعلٌ و فاعلُهُ« هو» المستتر والجملة فعلية
3- ما هو الصَّحيحُ عَن كلمةِ«قالَ»؟ (رياضي آزاد 80)
الف- للغائب ، مجرّدٌ ثلاثى، معتلّ العين، متعدٍّ ، ﻣﺒﻨﻰّ عَلَي الفتح
ب- فعلٌ ماضٍ، مجرّدٌ ثلاثىّ، إعلالُهُ بالحذف، ﻣﺒﻨﻰّ للمعلوم
ج- فعلٌ مجرّدٌ ثلاثىّ، لازمٌ ، ﻣﺒﻨﻰّ عَلَي الفتح،معتلّ و أجوف
د- للغائب، معتلّ و أجوف ، ﻣﺒﻨﻰّ للمجهول، لازمٌ ، مجرّدٌ ثلاثىّ
4- كَيفَ يكونُ فعل « وَصَفَتْ» مَعَ حرفِ «لَمْ» الناﻓية؟ (عمومي چهار گروه سراسري 76)
الف- لم تَصِفى ب- لم تَوصِفى ج- لم تَصِفينَ د- لم تَصِفْ
5- كَم فعلاً أجوفاً ﻓﻰ العبارة التّالية؟ (انساني سراسري 80)
رأيتُ هذه الآيةَ ﻓﻰ القرآن الكريم و هى تَقولُ : ﴿ فَأقيموا الصّلاةَ و آتوا الزَّكاةَ و أطيعوا اللهَ و رسولَهُ﴾
الف- اِثنانِ ب- ثلاثة ج- أربعة د- خَمسة
مضارع اجوف وامر آن
برای نوشتن مضارع فعل اجوف ابتدا باید مشخص شود که بر وزن یفعِلُ مضارع می شود یا یفعَل ُ یا یفعُل ُ .
قاعده کلی این است که اگر اصل فعل اجوف یعنی قبل از اعلال آن یایی بود ؛ مضارع بر وزن یفعِل ُ نوشته شود زیرا حرکت متناسب با حرف یا کسره است مثل سیَرَ = یسیرُ صیرَ =یصیرُ بیَع = یبیعُ
اما اگر اصل حرف عله واو بود مضارع بر وزن یفعُلُ نوشته می شود مثل قول = یقول ُ عود = یعود ُ عوذ = یعوذُ .
اما فعلی نداریم که اصل حرف عله آن الف باشد زیرا الف در اصل واو یا یا بوده است که به الف تبدیل شده است مثل قول = قال . بیع = باع ، اما نحویون گرامی وزن یَفعَــلُ را نیز بی نصیب نگذاشته اند و یکسری فعلها را بر این وزن مضارع کرده اند از آن جمله اند :
عاد َ(عودَ) - عادا- عادوا- عادت- عادتا- عُدنَ - عُدتَ- عُدتما- عدتُم- عدتِ- عُدتما- عُدتنّ - عُدتُ- عُدنا (اعلال به حذف )= برگشت
کانَ (کوَنَ )– کانا – کانوا – کانت – کانتا – کُنّ – کـُـنتَ – کـُـنتما- کـُـنتم – کـُـنتِ – کـُنتما – کنتنّ – کنت ُ- کُنّــا = بود
مادامَ – ماداما– ماداموا- مادامت– مادامتا – مادُمنَ . مادُمت َ – مادُمتما – مادُمتم – مادمتِ – مادُمتما– مادُمتنّ– مادمتُ- مادُمنا = تا زمانیکه
راح َ- راحا – راحوا – راحت – راحتا – رُحن َ- رُحت َ - رُحتما – رُحتم - رُحتِ - رُحتما – رُحتنّ - رُحتُ - رُحنا = رفت
مازالَ – مازالا – مازالوا – مازالت – مازالتا – مازِ لن َ – مازلت َ – مازلتما – مازِلتم – مازِلت ِ – مازِلتما – ما زِلتنّ – مازِ لتُ - ما زِ لنا . هنوز. تا زمانی که
صار َ- صارا – صاروا – صارت – صارتا – صِـرن َ – صِـرت َ - صِـرتما - صِـرتم - صِـرت ِ - صِـرتما - صِـرتنّ – صِـرتُ – صِـرنا = شد
لََــَـــیسَ – لـَــیسا- لیسوا- لیست- لیستا- لَـَــسنَ . لـَــستَ- لـَــستما- لـَـستم – لـَـستِ- لـَـستما- لـَـستنّ .لـَستُ – لـَـسنا (استثنا است چون در پنج صیغه اول اعلال به قلب نداریم )= نیست .
* ما در مادام و مازال، مای ظزفیه است و اگرما قبل از این دو فعل نباشد جزو نواسخ یعنی افعال ناقصه نیستند .
ماضی های استثناء : خاف َ . نال َ . نام َ اینطور صرف می شوند :
نال َ نالا . نالوا. نالت . نالتا . نِــلنَ .
نِلتَ . نِلتما .نِلتم . نِلتِ . نِلتما . نِلتنّ
نِلتُ . نِلنا .
ماضی واوی |
مضارع قبل از اعلال |
بعد از اعلال |
امرمثال |
مثال یایی ماضی |
مضارع مثال یایی |
امر مثال یایی |
|
وصف |
یوصِفُ |
یَصِفُ |
|
یسرَ |
ییسَرُ |
|
|
وصفا |
|
یصِفان |
|
یسرا |
ییسرانِ |
|
|
وصفوا |
|
یصِفونَ |
|
یسروا |
ییسرونَ |
|
|
وصفت |
|
تصِفُ |
|
یسرت |
تیسرُ |
|
|
وصفتا |
|
تصِفانِ |
|
یسرتا |
تیسرانِ |
|
|
وصفن |
|
یصِفنَ |
|
یسرنَ |
ییسرنَ |
|
|
وصفتَ |
|
تصِفُ |
صف |
یسرتَ |
تیسَرُ |
إیسر |
|
وصفتما |
|
تصفانِ |
صفا |
یسرتما |
تیسرانِ |
إیسرا |
|
وصفتم |
|
تصفونَ |
صفوآ |
یسرتم |
تیسرونَ |
إیسروا |
|
وصفتِ |
|
تصِفینَ |
صفی |
یسرتِ |
تیسرینَ |
إیسری |
|
وصفتما |
|
تصفانِ |
صفا |
یسرتما |
تیسرانِ |
إیسرا |
|
وصفتن |
|
تصفنَ |
صفنَ |
یسرتنّ |
تیسرنَ |
إیسرنَ |
|
وصفتُ |
|
أصِف |
|
یسرتُ |
أیسرُ |
|
|
وصفنا |
|
نصِفُ |
|
یسرنا |
نیسَرُ |
|
در مضارع و امر فعل مثال واوی اعلال به حذف داریم ولی در صیغه های مثال یایی اعلالی نداریم.
فعل معتل مثال: ( فعلي است كه اولين حرف از سه حرف اصلي آن حرف عله « و يا ي » مي باشد : مانند ( وعد ، وصف ، وجد ، يسَر ، ينَع ) ؛ به افعالي كه با واو شروع شده اند مثال واوي مي گوييم و به افعالي كه با يا شروع شده اند مثال يايي مي گوييم . در ماضي اين افعال اعلالي وجود ندارد و مانند ذهب صرف مي شوند .
مضارع افعال معتل مثال بر دو وزن ( يفعَل ُ و يفعِلُ ) نوشته مي شوند
در بين افعال مثال فعلهايي كه بر وزن يفعَل ُ مضارع مي شوند كم و انگشت شمارند بنابراين بهترين راه آموختن اين افعال حفظ كردن آنهاست اين افعال عبارتندا ز :( ودَع َ ، وَذرَ ، وضَع َ ، وقعَ ، وهَبَ ، وسِع َ ) كه مضارع آنها اينچنين ميشود يَودَعُ و ....و چون فعل مضارع مثال اعلال به حذف حرف عله دارد پس حرف عله را برمي داريم وشكل اعلال يافته مضارع آن مي شود (يدَعُ ، يذَرُ ،يضَعُ ، يقَعُ ، يهَبُ ،يسَعُ )
بقيه فعلهاي مثال بر وزن يفعِلُ مضارع مي شوند مانند :وصَفَ (يصِف ُ ) وعَدَ ( يَعِد ُ ) و...
چرا اعلال فعلهايي مانند يَسَر َ و يَنَعَ ذكر نمي شود ؟ زيرا افعال مثال يايي مثل فعل صحيح و سالم صرف مي شوند و اعلال نمي شوند
مثل: يَسَر َ . يَيْسَرُ . إيسِرْ .
آن یکی از حروف عله است ) اعلال به حذف صورت می گیرد آن
هم فقط در صیغه های جمع مونث غایب و جمع مونث مخاطب
یعنی صیغه های ۶و ۱۲ مثال:
یقولُ - تقولُ - یقولان - تقولان - یقولون - یقُلن -
تقول - تقولین - تقولان - تقولان - تقولون -تقُلن -
اقولُ - نقولُ
در فعل ماضی اجوف در اولین صیغه اش اعلال به قلب صورت می گیرد مثلاً در قول واو
تبدیل به الف می شود ( قال ) . در سیَر یا تبدیل به الف می شود ( سار )
مثال
همانطور که در پست قبلی گفتم فعل مثال فعلی است که فاء الفعل آن یکی از
حروف عله است و هر فعل معتلی را بنا بر نوع آن برای سهولت تلفظ
تغییراتی می دهیم که اعلال نامیده می شود که این تغییرات در فعل مثال از
ثلاثی مجرد بدین صورت است :
1- در ماضی فعل معتل از ثلاثی مجرد هیچ اعلالی صو رت نمی گیرد و
مثل ذهب صرف می شود مثال :
وعدَ – وعدت – وعدا
وعدتا – وعدوا – وعدنَ
وعدتَ – وعدتِ – وعدتما
وعد تما –وعدتم – وعدتنّ
وعدتُ – وعدنا
2 - در مضارع فعل معتل مثال بر وزن یـــَفــعــِل ُ اعلال به حذف
صورت می گیرد یعنی حرف عله حذف میشود مثال :
وعد باید بشود یَوعِـــدُ ولی با اعمال اعلال در آن می شود
یــَعــِد و صرف 14 صیغه آن با اعلال به حذف این گونه می شود:
یَعِدُ – تعِدُ – یعِدانِ
تعدان- یعدون - یَعِدن
تعِد – تعدین – تعدان
تعدان – تعدون – تعِدن
أعِدُ – نعِد
فعل معتل و قواعد عربی
فعل معتلاقسام فعل از نظر حروف اصلی:
1)فعل معتل 2)فعل صحیح
فعل معتل:
به فعل های كه یكی از حروف اصلی آن حروف عله(و،ا،ی) باشد و به چهار دسته تسقیم می شود:
1) فعل معتل مثال : فعلی كه اولین حرف اصلی آن حروف عله باشد.مانند(وعد)
2) فعل معتل اجوف: به فعلی كه دومین حرف آن عله باشد. مانند (قَال، عاد)
3) فعل معتل ناقص :فعلی كه سومین حرف آن حرف عله باشد. مانند(دعا، تلا)
اقسام فعل : فعلها براساس داشتن حروف عله و نداشتن آن به دو دسته تقسیم می شود
1) .فعل صحیح:فعلی که هیچ یک از حروف اصلی آن جزء حروف عله نباشد.که 3نوع است:(مهموز ، مضاعف، سالم)
الف) فعل مهموز : فعلی که یکی از حروف اصلی آن همزه باشد مانند(أخذَ ، یأکلون ، قَرأ)
ب) فعل مضاعف: فعلی که دو حرف از حروف اصلی آن شبیه هم باشند.مانند(مَرَّ، یََمُرُّ ، حَلَّ ، زلزلَ )
ج)فعل سالم :فعلی که نه مهموز باشد ونه مضاعف ونه معتل . مانند( خَرَجَ ، یکتبُونَ ، جاهدتم ،أرسلنا)
۱-عين الجمله التي فيها الحال :
الف : إشتريت كتابا فوجدته مفيداً جداً .
ب: الحمدلله الذي لم يتخذ ولداً فيكون موروثاً .
ج: ذهبت الي المكتبه و قرأت فيها كتاباً .
د: رايتُ أخي يذهب إلي المدرسه ذهابَ الراغبين .
منادا
اسم منصوبي(ظاهراً يا محلاً يا تقديراً) است كه مورد خطاب وندا قرار مي گيرد ومعمولاً بعد از حروف ندا(يا،ايا،هيا،وا،...) قرارمي گيرد. ياتلميذُ
انواع منادا
1- منادا مفرد: كه اعراب آن مبني بر ضم-ُ ومحلاً منصوب مي باشد .ويك كلمه (اسم)مي باشد. وخود به دو دسته تقسيم مي شود.
الف) مناداعلم : يا قدسُ .
منادا علم مبني برضم محلاً منصوب
ب) نكره مقصوده :يك اسم باشد وعلم نباشد . يا تلميذُ
منادا نكره مقصوده مبني برضم محلاً منصوب
2) منا دا مضاف: كه اعراب آن منصوب (ظاهري يا تقديري)مي باشد . يا طالبَ المدرسةِ
3) منادا شبه مضاف:اسم نكره منصوب كه غالباً مشتق (اسم فاعل واسم مفعول ياصفت مشبهه ) مي باشد يا بصيراً بالعبادِ أغِثْنا
تذكر 1- هر گاه اسم (ال) دار منادا قرار گيرد علاوه بر حرف ندا لفظ ايّها (براي مذكر) وايّتها (براي مؤنث) مي آوريم . واسمي كه بعد از ايّها وايّتها قرارمي گيرد بايد مرفوع باشد چون اگر جامد باشد نقش عطف بيان را دارد واگر مشتق باشد نقش صفت را دارد .
ياايّهاالعالمُ يا ايتّها العالمةُ
يا حرف ندا ايّ منادا نكره مقصوده محلاً منصوب ت علامت مؤنث ها حرف تنبيه العا لمُة صفت به اعراب اصلي مرفوع به تبعيّت
تذکر 2- كلمه الله از قاعده فوق استثناء مي باشد وگاهي اوقات به جاي حرف ندا ميم(مّ) مشدد در آخرآن اضافه مي شود . يا اللهُ / اللهمَّ( منا دا علم )
تذكر 3- گاهي اوقات حرف ندا در منادا حذف مي شود در اين صورت براي تشخيص باید از طریق تر جمه ومفهوم جمله منادا را تشخیص داد ، یا معمولاً اگر بعد كلمه اول عبارت مخاطب يا متكلم باشد(يعني فعل ها وضميرهاو ...صيغه هاي مخاطب يا متكلم باشد)آن كلمه اول نقش منادا را دارد .اگر صيغه هاي ان غائب باشد ، نقش مبتدا را دارد .
ربّنا إغْفرْ ذُنوبَنا (ربّ) منادا مضاف است در عبارت ربّنا يغفرُ ذُنوبَنا (ربّ )مبتدامي باشد
تذكر 4- گاهي اوقات ضمير (ي) متكلم از آخر منا دا مضاف حذف مي شود وبه جاي آن كسره –ِ مي كيرد . يا امِّ كلمه (امّ) منادا مضاف تقديراً منصوب كه در اصل يا امّي بود. و همچنين در عبارت يا ابتا ويا ابتِ منادا مضاف تقديراً منصوب مي باشد كه (بجاي) ضمير(ي) متكلم ،(ت)آمده است .
تمرين 1 . عيّن المنادا ونوع واعرابه
يا ايّهاالمسلمون - يا ابا عبداللهِ - اللهمّ نوِّرْ قلوبَنا- يا صادق الوعدِ إعملْ بوعدِكَ- یا تلمیذیّ اجتهدا-
يا غاصبي حقوقِ المظلومين، انتبهوا- يا طلّابِ ، اُدرسوا جيّداً - يا تلميذان ِاجتهدا كثيراً.يا قدس احررُكِ
تمرین 2- نادِ الاسماء التالیة
العالمَ - الله - ابوالفضل ِمسلماتُ المسجدِ – تلمیذا الصفّ – معلموالصفِّ – الجاهلینَ- النفسِ- فاطمة
تمرین 3- شکّل ماتحته الخط
یا طالبات الجامعة . یا ایّها الطالبفعل:
الف) صحیح ب) معتل
انواع فعل صحیح: الف: صحیح و سالم : یذهبون ـــ دخلوا ــ کتب
ب: صحیح و مهموز: أکل ــ سأل ــ قرأ
ج: صحیح و مضاعف: مد ـ زلزل ــ قل
انواع معتل:
الف) مثال: یجد ــ وصل ــ هب
ب) اجوف: یقول ــ باع ــ یسیر
ج) ناقص: دعا ــ یهدون ــ رمی
د ) لفیف : وفی ــ طوی ــ شوی
به تغییراتی که در صرف افعال معتل صورت می گیرد اعلال گویند.
انواع اعلال:
الف) قلب:تغییر حرف عله به حرفی دیگر : قول ( قال دعو ( دعا
ب ) اسکان : ساکن کردن حرف عله به علت سنگینی حرکت انها
یدعوُ یدعو) یأ تیُ (یأ تی یقوُ ل ( یقُو لُ
ج) حذف :الف) حذف حرف عله به علت التقاء ساکنین :
قالنَ ( قُلن بیْعْ ( بع
ب ) درصورتیکه بخواهیم افعال مضارع ناقصی که به ضمیر متصل نیستند
مجزوم کنیم بجای جزم حرف عله ان را حذف می کنیم:
اولین نکته ای که راجع به مضارع ناقص معتل باید به آن توجه نمود روش نوشتن اولین
صیغه فعل ناقص معتل در زمان مضارع است:
اگر فعل از ریشه دعو ، شکو ، سلو و امثال آن باشد یعنی لام الفعل آن واو باشد فعل
مضارع آن بر وزن یفعُــلُ می آید و می شود یدعُوُ ، یشکُوُ ، یسلوُ که اعلال بر لام الفعل
عارض می شود وساکن میگردد یدعُــو ، یشکُــو ، یسلـُـو .
اگر فعل مانند رمَی ، هدَی باشد یعنی دومین حرف اصلی آن فتحه باشد مضارع آن بر
وزن یفعِــل می آید و میشود یرمِــي ، یهـــدِي .
اگر دومین حرف اصلی فعل کسره باشد مثل رضِی ، نسِی مضارع آن بر وزن یفعَــل
می آید و می شود یرضَــی ، ینسَــی .
نکته : در اولین صیغه مضارع ناقص لام الفعلها ساکن می گردند .
صرف مضارع این افعال به اتفاق به یک صورت است و اعلال به حذف فقط در
صیغه های جمع مذکر غایب ، مفرد مونث مخاطب و جمع مذکر مخاطب صورت می گیرد :
یرمي – ترمي – یرمیان – ترمیان – یرمون ( یرمیون ) _ یرمین
ترمي – ترمین ( ترمیین ) - ترمیان - ترمیان - ترمون ( ترمیون ) – ترمین
أرمي – نرمي
تذکر : فعلهای داخل پرانتز قبل از اعلال است .
در تعریف فعل ناقص می گوییم فعل ناقص فعلی است که سومین حرف از سه حرف اصلی آن حرف عله باشد مانند: هدی ، یرمی ، دعو ، یشکو.
در صرف صیغه های ماضی فعل نا قص باید ابتدا به عین الفعل آن توجه نمود اگرعین الفعل آن فتحه باشد مانند: رمَی ، دعَو ، شکَو نوع اعلالی که بر فعل عارض می شود اعلال به حذف است آن هم در صیغه هایی که به واو جمع یا تاء تانیث اضافه می شوند به عبارت روان تر یعنی در جمع مذکر غایب ، مفرد مونث غایب و مثنی مونث غایب
مثال :
رمَی ، رمَت ، رمیا ، رمتا ، رمَوا ، رمین
رمیتَ، رمیتِ، رمیتما ، رمیتما ، رمیتم ، رمیتنّ
رمیتُ ، رمینا
ولی اگر عین الفعل کسره داشته باشد مانند : رضِی ، قضِی ، اعلال به حذف فقط درجمع مذکرغایب صورت می گیرد و روی عین الفعل این صیغه ضمه قرار می دهیم :
قضِی ، قضِیت ، قضیا ، قضیتا ، قضُوا ، قضین
قضِیتَ ، قضیتِ ؛ قضیتما ، قضیتما ، قضیتم ، قضیتنّ
قضیتُ ، قضینا
صرف فعل ماضی اجوف ونوع اعلال آن
در فعل ماضی اجوف در اولین صیغه اش اعلال به قلب صورت می گیرد مثلاً در قول واو
تبدیل به الف می شود ( قال ) . در سیَر یا تبدیل به الف می شود ( سار )
پنج صیغه اول را با همین اعلال صرف می کنیم ( قال – قالت – قالا – قالتا – قالوا ) و
از صیغه شش به بعد یعنی از جمع مونث غایب الی آخر اعلال به حذف صورت می گیرد و
حرف عله حذف می شود .
دلیل حذف حرف عله این است که دو ساکن به هم برخورد می کند و به عبارتی التقاء ساکنین پیش می آید
در این صورت حرف عله حذف می شود : در قا لن هم الف وهم لام ساکن است پس حرف
عله یعنی الف حذف می شود :
( قـــُــلن - قـــُـلت َـ-قـــُـلت ِـ-قـــُـلتما ـ-قـــُـلتما ـ-قـــُـلتم ـ-قـــُـلتن ّ- قـــُـلت ُ ـ -قـــُــلنا .)
چرا فاءالفعل یعنی قاف ـــُ گرفته است ؟
برای اشاره به حرف عله ای که حذف شده است اگر حرف عله محذوف واو باشد روی فاء
الفعل حرکت متناسب با آن یعنی ــــُ را می آوریم و اگر حرف عله محذوف یاء باشد روی
فاء الفعل حرکت متناسب با آن یعنی ــــِ را می آوریم ( البته در صیغه 6 به بعد ) مثال سیر
(سِرن ) بیع ( بِعن ) جود ( جُدن )
در عربی گفته می شود حرکت متناسب با حرف الف ـــَ ، حرکت متناسب با حرف واو ـــُ
، حرکت متناسب با حرف یا ـــِ است .
مضارع اجوف
در فعل مضارع اجوف ( فعلی که دومین حرف از سه حرف اصلی
آن یکی از حروف عله است ) اعلال به حذف صورت می گیرد آن
هم فقط در صیغه های جمع مونث غایب و جمع مونث مخاطب
یعنی صیغه های ۶و ۱۲ مثال:
یقولُ - تقولُ - یقولان - تقولان - یقولون - یقُلن -
تقول - تقولین - تقولان - تقولان - تقولون -تقُلن -
اقولُ - نقولُ
|
ماضي |
مضارع |
امر |
مصدر |
ماضي |
مضارع |
امر |
مصدر |
|
وَعَدَ وَقَفَ وَصَلَ وَجَدَ وَعَظَ وَرِثَ وَدَعَ وَقَعَ وَصَفَ وَضَعَ وَهَنَ وَلَدَ قالَ كانَ نامَ زادَ صارَ عاشَ خافَ لاقَ نالَ باعَ سارَ ذاقَ صانَ صاغَ فاتَ صادَ
|
يَعِدُ يَقِفُ يَصِلُ يَجِدُ يَعِظُ يَرِثُ يَدَعُ يَقَعُ يَصِفُ يَضَعُ يَهِنُ يَلِدُ يَقُولُ يَكُونُ يَنامُ يَزيدُ يَصيرُ يَعيشُ يَخافُ يَليقُ يَنالُ يَبيعُ يَسيرُ يَذُوقُ يَصُونُ يَصُوغُ يَفوتُ يَصيدَ |
عِدْ قِفْ صِلْ جِدْ عِظْ رِثْ دَعْ قَعْ صِفْ ضَعْ هِنْ لِدْ قُلْ كُنْ نَمْ زِدْ صِِرْ عِشْ خَفْ لِقْ نَلْ بِعْ سِرْ ذُق صُنْ صُغْ فُت صِد |
وعداً وُقوفاً وصولاً وَجْداً وَعْظاً وراثةً وَدْعاً وُقوعاً وَصْفاً وضْعاً وَهْناً وِلادةً قولاً كوناً نوماً زيادةً صيرورةً عَيْشاً خوفاً لياقةً نَيْلاَ بَيْعاً سَيراً ذوقاً صيانةً صياغةً فوتاً صيداً
|
قامَ ساقَ تابَ خانَ فازَ دامَ زارَ ضاعَ صامَ ماتَ عادَ رَجا سَعَي دَعَا قَضَي بَقَي هَدَي مَحَا نَجَا دَنَا كَفَي حَكَي قَفَا نـهي رَعَي خَفِيَ تَلا نَمَا
|
يَقوم يَسوقُ يَتُوبُ يَخون يَفوزُ يَدومُ يَزورُ يَضيعَ يَصُومُ يَموتُ يَعُودُ يَرجُو يَسْعَي يَدْعُو يَقْضِي يَبْقَي يَهْدِي يَمْحُو يَنْحُو يَدْنُو يَكْفِي يَحْكي يَقْفُو يَنْهيَ يَرْعَي يَخْفَي يَتْلُو يَنْموُ
|
قَمْ سُقْ تُبْ خنْ فُزْ دُمْ زُر ضِعْ صُمْ مُتْ عُدْ اُرْجُ اِسعَ اُدْعُ اِقْضِ اِبْقَ اِهْدِ اُمْحُ اُنْجُ اُدْْنُ اِكْفِ اِحْكِ اُقْفُ اِنْهَ اِرْعَ اِخْفِ اُتْلُ اُنْمُ
|
قياماً سوقاً توبةً خيانةً فوزاً دوماً زيارةً ضياعاً صوماً موتاً عوداً رجاءً سَعْياً دُعاءً قضاءً بَقاءً هدايةً مَحْواً نجاةً دُنُوّا مِن كفايةً حَكايةً قَفاءً تَهْياً رَعْياً خفاءً تلاوةً نموّاً
|
|
ماضي |
مضارع |
امر |
مصدر |
ماضي |
مضارع |
امر |
مصدر |
|
صَفَا لَقِيَ مَضَي جَزَي سَقَي مَشَي جَرَي بَنَي رَمَي عَثَا شَكَا خَشِيَ عَفَا رَضِيَ نَسِيَ بَكَي رأي حَوَي شَوَي رَوَي وَفَي وَلَي وَقَي سَألَ أَكَلَ اُخَذَ يَئِسَ أَتي
|
يَصْفُو يَلْقَي يَمْضِي يَجْزِي يَسْقِي يَمْشِي يَجْرِي يَبْنِي يَرْمي يَعْثُو يَشْكُو يَخْشَي يَعْفُو يَرْضَي يَنْسَي يَُبْكي يَرَي يَحْوِي يَشْوِي يروي يَفِي يَلِي يَقِي يَسْألُ يأكلُ يأخُذُ يَيأسُ يَأتِي |
اُصْفُ اِلْقَ اِمْضِ اِجْزِ اِسْقِ اِمْشِ اِجْرِ اِبْنِ اِرْمِ اُعْثُ اُشْكُ اِخْشَ اُعْفُ اِرْضَ اِنْسَ اِبْكِ رَ اِحْوِ اِشْوِ اِرْوِ فِ لِ قِ سَلْ- كُلْ خُذْ إيأسْ إيتِ |
صَفاً لِقاءً مَضاءً جزاءً سَقْياً مَشْياً جَزياً بناءَ رمياً عُثُوّا شكايةً خَشْيَةً عَفْواً رِضاً نَسياناً بُكاءً رَؤيةً حَويً شَيّاً روايةً وَفاءً وَلْياً وقايةً سؤالاً أكْلاً أخْذاً يَأساً إيتاماً |
|
|
نکاتی در مورد قواعد عربی
زبان عربي مانند همه زبان ها داراي تعدادي حرف مي باشد. همانطور که ما در زبان فارسي براي ساختن کلمات و جملات از 32 حرف استفاده مي کنيم و همچنين انگليسي زبان ها نيز از 26 حرف استفاده مي کنند ، زبان عربي هم داراي 28 حرف است . البته بهتر است اين زبان را زبان قرآن بناميم چراکه عرب زبان ها در گويش هاي مختلف خود از حروف ديگري به جز اين 26 حرف نيز استفاده مي کنند ولي زبان عربي با اين نظام و شکل و قواعد مدوّن يکي از ثمرات ظهور اسلام در جزيره العرب مي باشد. چنانچه امام صادق عليه السلام ميفرمايد : « تَعَلَّمُوا العَرَبِيه َ فإنَّهَا کَلامُ اللهِ الَّذِي يکَلِّمُ بِهِ خَلقَهُ » « زبان عربي را ياد بگيريد پس همانا اين زبان ، کلام خداست که بوسيله آن با آفريدگانش صحبت مي کند
ج- ارزش انسان به چيزى است كه آن را خوب انجام دهد خواه انسان آن را زياد انجام دهد يا كم .
قيمه مبتدا و انسان مضاف اليه و ما خبر و جمله ى يحسنه صله ى ما است ( فعل و فاعل آن هو مستتر و ضمير ه مفعول به ) و اكثر فعل وانسان فاعل آن است .منه جار ومجرور محلا و اقل معطوف به اكثر است.
س2- " لا اله الا الله "چه نوع استثنائى است و تركيب آن چگونه است ؟
معروف ترين تركيب آن استثناء مفرغ بوده و اله اسم لا ى نفى جنس بوده و خبرش موجود حذف شده است و الله بد ل ازمحل اله مى باشد .
ج- به اعتبار لفظ مى توان فعلش را مفرد آورد و به اعتبار معنا چون اسم جمع است مى توان فعلش را جمع آورد لذا هردو مورد جايز است گر چه به اعتبار لفظ صحيح تر است يعنى گزينه الف.
س4- جمله ى "انما يستدل على الصالحين بما يجري الله لهم على السن عباده ". ترجمه ى روانش چيست و نا ئب فاعلش كدام است ؟
ج- صالحان با آنچه كه خداوند بر زبان بندگانش در باره ى آنها جارى مى سازد شناخته مى شوند .
صالحين نايب فاعل و محلا مرفوع است و حرف جر على در اينجا زائد است .
س5 – جمله ى " و ما ادريك ما ليله القدر " ترجمه ى روانش چيست ؟
ج- چه چيزى ترا آ گاه كرد كه شب قدر چيست ؟
ج-" من " اسم موصول و مفعول به است و شفاعت فاعل است .
س7 – در جمله ى " اليد التي محبوبه عند الله " تركيبش و صله ى موصول و عائد صله كدام است ؟
ج- اليد خبر براى مبتداى محذوف ( هذه ) و التي صفت و محبوبه خبر است براى هى كه آورده نشده است و جمله
" هي محبوبه" روى هم صله براى اليد است . لذا اين جمله درست نيست .چون عائد صله بيان نشده است و جمله ى صله نيز وجود ندارد.
س8 – در جمله ى " كانت طفله تسير في الشوارع حافيه القدمين " نقش حافيه القدمين چيست ؟
ج- حافيه حال ونيابا منصوب و القدمين مضاف اليه است ضمنا خبر كان كامل آمده است و حافيه حالت طفل را هنگام قدم زدن نشان مى دهد .
دوره منصوبات
1- در كدام عبارت « مفعول مطلق نوعي » بكار رفته است؟
1) اِنّا نَحْنُ نَزَّلنا عَليكْ القرآنَ تَنْزيلاً 2) فاِيّاكَ اِيّاكَ المِراءَ
3) مَنْ عَمِلَ عَملاً صالِحاً فَلَه جَزاءُ الحُسْني 4) ضَرِبْتُ ضَرَبة واحدة
2- چند «ظرف مكان» در عبارت «الدنيا وَراءك و الاخرة أمامك و طلبُ ماوَراءك هزيمةٌ» وجود دارد؟
1) دو 2) سه 3) چهار 4) پنج
3- اعراب مستثني در جمله‌ي «أدّي كلُّ طالب واجبه إلا الكسلان» كدام است؟
1) مجزوم 2) مجرور 3) مرفوع 4) منصوب
4- نقش كلمه‌ي «سبحان» در جمله‌ي «سبحان ربّي الاعلي و بحمده» كدام است؟
1) تمييز 2) حال 3) مفعول له 4) مفعول مطلق
5- نقش «إيماناً» در جمله‌ي « ازداد الناس إيماناً بالله » كدام است؟
1) تمييز 2) حال 3) مفعول به 4) مفعول له
7- ميز الجواب الصحيح للفراغ لايجاد « اُسلوب الحال » : « يثور الشعبُ الفلسطيني ... بالتحرير »
1) تطلّباً 2) طلباً 3) مُطالِباً 4) مُطالبةً
8- ميّز الجواب الصحيح لايجاد «اُسلوب الاستثناء» : «لم يكن في غفلة عن الله إلاّ . . . »
1) الانسانُ الجاهلُ 2) الانسانَ الجاهلَ 3) الانسانِ الجاهلِ 4) إنسانَ جاهلٍ
9- كم مفعولاً جاء في العبارة‌التالية؟ « الاُمّهات المؤمنات يعلّمن أولادهن حبّ الجهاد و نصرتهم المسلمين »
1) أربعة 2) ثلاثة 3) اثنان 4) خمسة
10- ميّز الجواب الذي جاء فيه ظرف المكان :
1) أحسن الجود العفو بعد المقدرة. 2) سَل عن الجار قبل الدار.
3) لا ترفعوا أصواتكم فوق صوت النبي 4) و ما تدري نفس ماذا تكسب غداً
11- ميّز العبارة التي ما جاء فيها مفعول مطلق:
1)جيّد جداً 2) حمداً لله 3) سبحان الله 4) عليه السلام
12- ميّز العبارة التي جاء فيها مفعول له :
1) أنعم الله الخيرات علينا رحمةً بنا. 2) جعل اللهُ النبيّ رحمةً للعالمين.
3) ربّنا هَب لنا من لدنك رحمةً. 4) نزل القرآن ليكون رحمةً للناس.
13- في أيّ عبارة كان التمييز مفعولاً في الاصل؟
1)إنّ الله قريبٌ رحمةً 2) العدلُ يُضيف الشعبَ شجاعةً
3) يزدادُ الانسانُ إيماناً 4) رُتِّبت المكتبة كُتباً
14- ما هو المناسب للفراغ لايجاد « اُسلوب الحال »؟ : « تظاهر أبناء الاُمة الاسلامية و هُم ... بحكم القرآن »
1) طلاباً 2) مَطالب 3) مُطالبينَ 4) مُطالبون
15- ميّز العبارة التي جاء فيها مفعول فيه منصوباً:
1) أيّام الدّراسة جميلةٌ. 2) أيّام العطلة أذهب إلي الجبال.
3) يبدأ الدرس مِن صباح يوم السّبت. 4) رأينا شجاعة شبّاننا في أيّام الحرب العدوانية.
16- در كدام گزينه علامت يا نوع اعراب منادي با بقيه تفاوت دارد؟
1) يا أصدقائي ! 2) يا صديقتي ! 3) يا صديقي ! 4) يا صديقيَّ !
17- عيّن ما ليس فيه التمييز:
1) المؤمنون ينفقون أموالهم إعطاء المحبّين. 2) اِعلم! ليست لي ذرّة حسداً !
3) إنَّ رسول الله (ص) أصدقُ الناس لساناً. 4) اشتهرتُ في بلادي علماً و إيماناً.
18- عيّن ما ليس فيه المفعول المطلق:
1) عامل النّاسَ معاملة‌حسنةَ! 2) ما أحسن للانسان أن يمشي كثيراً!
3) إنّه ترك الراحةَ و الذّوم اشتياقاً للدرس! 4) سبحان الله و له الحمد الكثير!
19- عيّن المستثني منصوباً:
1) ما رسب في الامتحان إلاّ المتكاسل! 2) نحن لانخاف إلاّ الله !
3) لم تحضر في المدرسة إلاّ طالبة واحدة. 4) لا يُسمع من المسجد إلاّ صوت المؤذّن.
20-عيّن الصحيح في المنادي:
1) يا طالبينَ العلم! اجتهدوا في الكتساب العلم. 2) أيها المسلمين! اطلبوا سبيلا‌ً‌للوصول إلي الحقّ.
3) يا رافع الدرجات! ارفع درجات المؤمنين في الآخرة 4) يا الطالب! توكّل علي الله في جميع الحالات.
حال و تمييز
1) عين الجواب المناسب للسؤال التّالي (کيف تستمع التلميذات إلي الدّرس لمّا تدرّس المعلمة)؟
1) التلميذات يستمعن إلي الدرس صامتاتٍ 2) يستمع التلميذات إلي الدرس و هم صامتاتٌ
3) يستمعن التلميذاتُ إلي الدرس و هُنَّ صامتاتٌ 4) التلميذات يستمع إلي الدرس صامتاتٍ
2) في اي عبارة ما جاءت جملةٌ حالية؟
1) قُتِل ميثم يصلب علي نخلةٍ 2) رأيتُ محاولات اشخاص تنفع لهم
3) تظاهر أبناء الشعب يطالبون الحق 4) رأيتُ تلميذک يکتب الدرس
3) در عبارت (کان البرُ کان يصُبُّ الرّماد مطراً ) تمييز در اصل چه بوده است؟
1) فاعل 2) مفعول به 3) مبتدا 4) نائب فاعل
4) عين الجملة التي لاتبين حالة الفاعل
1) قضي الخائنُ ليلتَه خائفاً مضطرباً 2) رأيته و هو يستقبلک بالکلمات الجميلة
3) دخل زميلي فرحاً المدرسة صباحَ هذا اليوم 4) هل تُريد أن تذهب إلي السفر و أنت مريض
5) عين اصل التمييز (بعدَ موسم الثلج يفيض ذلک النهر ماءً)
1) فاعل 2) مفعول به 3) مبتدا 4) عطف بيان
6) ما هو المناسب للفراغ (تعلمنا الدرس....)
1) المجاهدين 2) مجتهدين 3) مجتهداً 4) مجاهداً
7) في أي عبارة جاء الحال؟
1) أحبّ الغرفة نظيفة 2) أنظّف الغرفة تنظيفاً 3) اُحبّ الغرف النظيفة 4) أحبّ تنظيف الغرفة
8) إملا الفراغ بالتمييز المناسب (إمتلا قلوب المحرومين بعد مشاهدة هذا الإنتصار...)
1) سروراً 2) مفتوحاً 3) فاتحاً 4) مسروراً
9) عين الخطأ
1) سقط الشّهداء و هم سابحين بالدم 2) سقط الشهداء سابحين بدمهم
3) سقطت الشهيدات و هنّ سابحات بالدم 4) سقطت الشهيدات سابحات بدمهنّ
10) ما هو الصحيح للفراغ (کيف نجحتِ؟ ) (نجحتُ في دراستي....بأنّه کان بتوفيق إلهي)
1) اعترف 2) مُعترفةً 3) مُعترفاً 4) مُعترفين
11) عين العبارة التي لاتحتاج إلي التمييز
1) هو أشدّ النّاس 2) إمتلأ قلبي 3) آمنتُ ربّي 4) هو خير النّاس
12) در کدام گزينه حال بکار نرفته است؟
1) کنتُ أعيش مرفوع الرأس 2) إنّ الله يرسل الأنبياء مبشرّين
3) ألم نکن متقدّ مين في القرون الاولي 4) و اشدد يديک بحبل الله مُعتصماً
13) ما هو الصحيح للفراغ في الجملة التاليه (علي کم....حصل التلميذ)
1) الدرجةِ 2) درجةً 3) درجةٌ 4) درجةٍ
14) عين (واو) الحاليه
1) و الفجر و ليالٍ عشر... 2) هؤلاء يدعون ربّهم و يطلبون منه العزّة
3) لاتطلب و لاتسأل ما لافائدة فيه 4) تقدّمت الأمةُ و هي تدعو إلي العمل
15) ما هو التمييز المناسب للفراغ (تقدّمت هذه الطّالبةُ...)
1) مؤدّبةً 2) کريماً 3) عالمةً 4) أدباً
16) در کدام گزينه تمييز بکار رفته است؟
1) أکرمتُه إکراماً 2) إزداد کرماً 3) رأيته کريماً 4) أکرمتُ الضيفَ مُکرَّماً
17) تمييز در آية شريفه (و کانوا أشدّ منک قوةً و اکثر اموالاً و اولاداً) کدام است؟
1) أشدّ 2) اکثر 3) اولاداً 4) قوّة
18) عين العبارة التي جاء فيها (التمييز)
1) ربّنا هب لنا من لدنک رحمةً 2) المؤمن يناجي ربّه مناجاةً 3) ربّنا وسعتَ کلّ شيءٍ رحمةً 4) نظر الأبُ إلي أولاده مشفقاً
19) کدام گزينه معادل جمله(المؤمنون أصلب موقفاً) مي باشد؟
1) أصلب المؤمنين موقفٌ 2) أصلبُ المؤمنون موقفٌ
3) موقفُ المؤمنين أصلبُ 4) موقفُ المؤمنون أصلبُ
20) عين التمييز
1) اُحبّ هذا الامرحُباً لايوصف 2) مُليء قلبي بعد تلک الحادث حباً
3) طلبتَ منّي حباً لا أقدر علي تحقيقه 4) زادت الصّلاةُ في قلبي حباً بالخيرات
موضوع: تست سال سوم
۱-« أقيموا » چه فعلي است ؟
1) فعل امر از باب تفعيل
2) فعل امر ثلاثي مزيد
3) فعل ماضي ناقص
4) فعل ماضي اجوف
پاسخ
گزينه 2 صحيح است. اَقيموا فعل امر از مصدر اقامه ( افعال ) است . با توجه به پركاربرد بودن اين فعل در آيه‌هاي قرآن و همچنين استفاده زياد آن در تست‌ها ، جواب اشتباه دادن به اين تست قابل قبول نيست . اَفعِلُوا « ق و م » : اَقوِمُو اَقِوْموا اَقيموا با اين توضيح فقط گزينه 2 ( امر ثلاثي مزيد ) از بين گزينه‌ها قابل قبول است .
۲-اعراب كدام دسته تقديري است ؟
1) هوَ ، ذلكَ ، الّذي ، كيفَ
2) جدار ، غرفه ، اشجار ، زنابير
3) زميلانِ ، زميلتينِ ، تلميذونَ ، تلميذينَ
4) فتي ، دنيا ، غازي ، تقوي ، اُمّي
پاسخ
گزينه 4 صحيح است . اسمها به ترتيب مقصور - مقصور ، منقوص ، مقصور و مضاف به ياء متكلم هستند . در نتيجه همگي شرايط اعراب تقديري دارند . گزينه 1 كلمات به ترتيب ضمير ، ضمير اشاره ، اسم موصول خاص ، اسم استفهام هستند و همگي مبني‌اند و اعراب محلي مي‌گيرند . گزينه 2 جدار و غرفه و اشجار معربند و اعراب ظاهري مي‌گيرند . زنابير : غيرمنصرف است و اعراب ظاهري به حركت مي‌گيرد ، يعني در حالت جر ، فتحه مي‌گيرد . گزينه 3 همه كلمات اسمهاي مثني يا جمعي هستند كه اعراب آنها ظاهري به حروف است .
موضوع: تست سال سوم
۱-عيِّن العبارة التي ماجاء فيها اسلوب النداء:
۱-ربّي يعلم كلّ مافي صدري حين مناجاتي. ۲-ربّنا إنَّنا سمعْنا منادياً ينادي للايمان.
۳-ربّي اغفرلي ذنوبي إنْ أخطأتُ. ۴-ربّنا آتنافي الدنيا حسنة وفي الآخرة حسنة.
۲-«أيّها.......!أكرمواالعلماءلاالجُهّال!».عيِّن الصحيح للفراغ: (سراسري:۸۴-رياضي)
۱-التلاميذُ ۲-الطالباتُ. ۳-المؤمنين. ۴-الطفلان.
