مفعول مطلق مصدری است که پس از فعل خود، برای تأکید فعل یا برای بیان نوع یا تعداد دفعات وقوع آن، به کار می‌رود.
مفعول مطلق به چهار نوع تقسیم می‌شود: تأکیدی، نوعی، عددی و نیابیمفعول مطلق تأکیدی :برای تأکید بر وقوع فعل پیش از خود به کار می‌رود؛ مانند ضَرَبْتُ عَلیّاً ضَرباً.
که گویی گفته شده است: «ضَرَبْتُ علیّاً ضَرَبْتُ»

مفعول مطلق نوعی : نوع، حالت و چگونگی فعل را بیان می‌کند؛ مانند«رَکَضتُ رَکضاً سَریعاً»

مفعول مطلق عددی : تعداد دفعات وقوع فعل را نشان می‌دهد؛ مانند«أکرَمْتُ زیداً إکرامَتَینِ»؛ زید را دو بار گرامی داشتم یا دو بار از او پذیرایی کردم.

مفعول مطلق نیابی : جانشین فعل خود می‌شود و از آن فعل نیابت می‌کند؛ مانند ﴿فَسُبحانَ اللهِ حِینَ تُمسُونَ وَحِینَ تُصبِحُونَ﴾ «سُبحانَ» جانشین فعل امر شده است و چون فعلهای پس از آن («تُمسونَ» و «تُصبِحونَ») جمع مذکر مخاطب (صیغۀ نهم) است، از این رو، سُبحان» در اینجا جانشین فعل امر جمع مذکر «سَبِّحوا» شده است.


مفعول مطلق تأکیدی را نمی‌توان مثنی یا جمع آورد، ولی مفعول مطلق عددی و نوعی را می‌توان مثنی و جمع آورد. من فلانی را دو بار دیدم، باید بگوییم: «شاهَدتُهُ مُشاهَدَتَیْنِ» یا «زُرتُهُ زِیارَتَیْنِ».


عامل نصب مفعول مطلق یا فعل، یا مشتق وصفی و یا مصدر است. مانند : ﴿کَلَّمَ اللهُ مُوسَی تَکلِیماً﴾ که در آن «تکلیماً» به وسیلۀ فعل «کَلَّمَ» منصوب شده است ، يَا أيُّهَا الْإِنْسانُ إِنَّكَ كَادِحٌ إِلَى رَبِّكَ كَدْحاً فَمُلاقِيهِ﴾. در این آیه «کَدحاً» به وسیلۀ «کادِحٌ»، که اسم فاعل است، منصوب شده است؛ یعنی، عامل نصب «کدحاً» یک اسم فاعل (مشتق وصفی) است ، «تَعَجَّبْتُ مِن إکرامِكَ عَلیّاً إکراماً جَیِّداً (حَسَناً)»، «إکراماً» مفعول مطلق نوعی برای مصدر «إکرام» در «إکرامِكَ» است .

فعل به دو شرط می‌تواند عامل نصب مفعول مطلق واقع شود: 1ـ تام باشد؛ 2ـ متصرّف باشد.

از میان مشتقات وصفی پنج‌گانه (اسم فاعل، اسم مفعول، صفت مشبّهه، صیغۀ مبالغه و اسم تفضیل)، تنها اسم فاعل، اسم مفعول و صیغۀ مبالغه می‌توانند عامل نصب مفعول مطلق قرار گیرند؛ زیرا بر حدوث دلالت دارند، اما صفت مشبّهه و اسم تفضیل، چون بر ثبوت دلالت دارند، نمی‌توانند عامل نصب مفعول مطلقشوند . تنها آن دسته از مشتقات وصفی می‌توانند عامل نصب مفعول مطلق واقع شوند که بر حدوث دلالت داشته باشند.
مصدر نیز به شرطی که مصدر افعال تام و متصرف باشد، می‌تواند عامل نصب مفعول مطلق باشد.