آموزش قواعد و ترجمه و مکالمه عربی

تجزیه وترکیب آیه ی 1 از سوره ی نساء ( 4 ) 

« یا أیّها الناسُ اتّقوا ربّکمُ الذي خلقَکم من نفسٍ واحدة وخلق منها زوجَها وبثّ منهما رجالاً کثیراً ونساءً واتّقوا الله الذي تَساءلون به والأرحامَ إنّ الله کان علیکم رقیباً » .

یا : حرف نداء ، غیر عامل ، مبنی بر سکون .

أيّ : اسم غیر متصرف ، نکره ، مبنی بر ضم ./ منادای نکره ی مقصوده محلا منصوب [1] .

الناس : اسم ، مفرد ( یا اسم جمع ) ، مذکر ، جامد ، معرفه ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف ./ عطف بیان ( یا بدل ) ومرفوع بنابر تابعیت از لفظ « أيّ » [2] .

اتّقوا : فعل متصرف ، امر ، ،للمخاطبین ، مزید ثلاثی از باب افتعال با دو حرف زائد ، معتلّ الفاء واللام ( یا لفیف مفروق ، اصلش وقی بوده است) [3] ، متعدّی ، فعل معلوم ، مبنی بر حذف نون ./ فعل وفاعلش ضمیر بارز « واو » جمله فعلیه ، جواب ندا ومحلی از اعراب ندارد.

ربّ : اسم متصرف ، مفرد ، مذکر ، مشتقّ ( از مصدر ربّ [4]) وصفت مشبّهه ، معرفه به اضافه ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف ./ مفعول به ومنصوب .

کم : اسم غیر متصرف ، ضمیر متصل برای نصب یا جر ، للمخاطبین ، معرفه ، مبنی بر سکون ( یا مبنی بر ضم برای دفع التقاء ساکنین )/ مضاف إلیه ومجرور محلا ً .

الذي : اسم موصول ،غیر متصرف ، مفرد ، مذکر ، معرفه ، مبنی بر سکون ./ صفت ومنصوب محلا به تبعیت از موصوف ( ربّ ) .

خلق : فعل متصرف ، ماضی ، للغائب ، مجرد ثلاثی ، صحیح وسالم ، متعدّی ، معلوم ، مبنی بر فتح . / فعل وفاعلش ضمیر مستتر « هو » وجمله فعلیه وصله ی موصول ومحلی از اعراب ندارد .

کم : تکراری است . / مفعول به ومنصوب محلا .

من : حرف جرّ ، عامل ، مبنی بر سکون .

نفس[5] : اسم متصرف ، مفرد ، مؤنث سماعی ومعنوی ، جامد ، نکره ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف ./ مجرور بحرف جر و « من نفس » جار ومجرور شبه جمله وحال از ضمیر کم در « خلقکم » ومنصوب محلا .

واحدة : اسم متصرف ، مفرد ، مؤنث ، مشتق (از مصدر  وَحْد) اسم فاعل ، نکره ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف ./ صفت ومجرور به تبعیت از موصوف « نفس » .

و : حرف عطف ، غیر عامل ، مبنی برفتح .

خلق : تکراری است . /  فعل وفاعلش ضمیر مستتر « هو » وجمله فعلیه و معطوف بر « خلقکم من نفس واحدة » و محلی از اعراب ندارد[6].

من : حرف جر ، عامل ، مبنی بر سکون .

ها : اسم غیر متصرف ، ضمیر متصل برای نصب یا جر ، للغائبة ، معرفه ، مبنی بر سکون . / مجرور بحرف جر ومجرورمحلا ً و« منها » جار ومجرور وشبه جمله حال ومنصوب محلا وصاحب حال « زوجها » است که حال بر آن مقدم شده است .

زوج[7]: اسم متصرف ، مفرد،مؤنث معنوی ، جامد ، معرفه ، معرب ، صحیح الآخر ،منصرف./ مفعول به ومنصوب .  

ها [8] : تکرار است . / مضاف إلیه ومجرور محلا .

و : حرف عطف ، غیر عامل ، مبنی برفتح .

بثّ : فعل متصرف ، ماضی ، للغائب ، مجرد ثلاثی ، صحیح و مضاعف[9] ، متعدّی ، معلوم ، مبنی بر فتح . / فعل وفاعلش ضمیر مستتر « هو » وجمله فعلیه ومعطوف .

من : تکراری است .

هما :  اسم غیر متصرف ، ضمیر متصل برای نصب یا جر ، للغائبینِ ، معرفه ، مبنی بر سکون . / مجرور بحرف جر ومجرورمحلا ً و« منهما » جار ومجرور وشبه جمله متعلق ( یا همان متمِّم فارسی ) فعل بثّ .

رجالا : اسم متصرف ، جمع مکسر ومفردش رجُل ومذکر ، جامد ، نکره ، معرب ، صحیح الآخر ،منصرف./ مفعول به ومنصوب .

کثیرا : اسم متصرف ، مفرد ( برای مفرد وجمع مشترک به کار می رود ) ، مذکر ، مشتقّ ( از مصدر کثرة) وصفت مشبّهه ، نکره ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف ./ صفت ومنصوب به تبعیت از موصوف « رجالا » .

و : حرف عطف ، غیر عامل ، مبنی برفتح .

نساءً : اسم ،اسم جمع  ، مؤنث ، جامد ، نکره ، معرب ، ممدود ، منصرف ./ معطوف ومنصوب به تبعیت از معطوف علیه « رجالا » .

و : حرف عطف ، غیر عامل ، مبنی برفتح .

اتّقوا : تکراری است . / فعل وفاعلش ضمیر بارز « واو » جمله فعلیه ومعطوف بر اتّقوا ومحلی از اعراب ندارد .

الله : اسم غیرمتصرف ، مفرد ، مذکر ، جامد ، معرفه ( عَلَم ) ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف ./ مفعول به ومنصوب .

الذي : تکراری است . / صفت ومنصوب محلا به تبعیت از موصوف (الله ) .

تَساءلون : فعل متصرف ، مضارع ، للمخاطبین ، مزید ثلاثی با دو حرف زائد از باب تفاعل [10]، صحیح ومهموز ، لازم ، معلوم ، معرب . / فعل مرفوع با ثبوت نون وفاعلش ضمیر بارز « واو » وجمله فعلیه وصله ی موصول واعرابی ندارد .

بـ : حرف جر ، عامل ، مبنی بر کسر .

ه : اسم غیر متصرف ، ضمیر متصل برای نصب یا جر ، للغائب ، معرفه ، مبنی بر کسر . / مجرور بحرف جر ومجرورمحلا ً و« به » جار ومجرور وشبه جمله .

و : حرف عطف ، غیر عامل ، مبنی برفتح .

الأرحام : اسم متصرف ، جمع مکسر ومفردش رَحِم ومؤنث ، جامد ، معرفه ، معرب ، صحیح الآخر ،منصرف./ معطوف بر الله در « اتقوا الله » ومنصوب .

إنّ : حرف مشبه بالفعل ، عامل ، مبنی برفتح .

الله : تکراری است . / اسم إنّ ومنصوب وجمله اسمیه .

کان : فعل متصرف ، ماضی ، للغائب ، مجرد ثلاثی ، معتل وأجوف ( در آن اعلال به قلب صورت گرفت ) ، مبنی بر فتح . / ازافعال ناقصه واسمش ضمیر مستتر « هو » وجمله ی فعلیه وخبر إنّ ومرفوع محلا .

علی : حرف جر ، عامل ، مبنی بر سکون .

کم : تکراری است . / مجرور بحرف جر و « علیکم » جار ومجرور شبه جمله ومتعلق « رقیبا »که بعد می آید .

رقیبا : اسم متصرف ، مفرد ، مذکر ، مشتقّ ( از مصدر رَقابة ) وصفت مشبّهه ، نکره ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف ./ خبر کان ومنصوب  .