وقف بین فعل(یا شبه فعل) و متعلقات آن
وقف بین فعل(یا شبه فعل) و متعلقات آن
مراد از متعلقات فعل و شبه فعل، جار و مجرور و ظرف است. این نوع وقف اکثراً قبیح است ولی در مواردی نیز ممکن است حسن باشد.
مثال ها
«هُدیً* لِلْمُتَّقِینَ» . (بقره (2) آیه 2).
«اَلَّذیِنَ یُؤْمِنُونَ* بِالْغَیْبِ» . (همان، آیه 3).
«وَ بِالاخِرَةِ* هُمْ یُوقِنُونَ» . (همان، آیه 4).
«خَتَمَ اللهُ* عَلَی قُلُوبِهِمْ وَ عَلَی سَمْعِهِمْ» . (همان، آیه 7).
«اَللهُ یَسْتَهْزِئُ* بِهِمْ» . (همان، آیه 15).
«اِنَّ اللهَ عَلَی کُلِّ شَیءٍ* قَدِیرٌ» . (همان، آیه 20).
«وَ کُلاَ مِنْهَا رَغَداً* حَیْثُ شِئْتُمَا» . (همان، آیه 35).
«ثُمَّ بَعْثَنَاکُمْ* مِنْ بَعْدِ مَوْتِکُمْ» . (همان، آیه 56).
«وَ اِذْ قُلْتُمْ یَا مُوسَی لَنْ نُؤْمِنَ لَکَ* حَتَّی نَرَیَ اللهَ جَهْرَةً» . (همان آیه 55).
«وَ السَّمَوَاتُ مُطْوِیَّاتٌ* بِیَمِیِنِه» . (زمرد (39) آیه 67).
نکاتی درباره ظرف و جار و مجرور
1. هر ظرف و جار و مجروری وابسته به یک متعلق است.
2. متعلق ظرف و جار و مجرور، یا فعل است و یا شبه فعل، مانند: اسم فاعل، اسم مفعول و غیر آن.
3. ممکن است متعلق ظرف و جار و مجرور، محذوف باشد، مانند:
متعلق «للهِ» در «اَلْحَمْدُللهِ» ، که در واقع می شود:
«اَلْحَمْدُ یَکُونُ للهِ»
و یا متعلق «بِسْمِ اللهِ» که در اصل بوده است:
«اَبْتَدِأُ بِسْمِ اللهِ.»
4. گاهی جار و مجرور و ظرف بر متعلق خود مقدم می شوند، مانند:
«عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» و «وَ بِالاخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ.»
وقف بین حروف مشبهة بالفعل و اسم و خبر آن ها
حروف مشبهة بالفعل عبارتند از: ان، ان،
کان، لیت، لکن و لعل. این وقف از نوع وقف قبیح است و ممکن نیست حسن
باشد،زیرا ان و امثال آن، بدون اسم و خبرشان معنای مفیدی ندارند.
مثال ها
«اِنَّ* الَّذِینَ کَفَروُا» . (بقره (2) آیه 6).
«اِنَّ* اللهَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» . (همان، آیه 20).
«وَ بَشِّرِ الَّذِینَ امَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ اَنَّ* لَهُمْ جَنَّاتٍ» . (همان، آیه 25).
«وَ لَکِنَّ* اللهَ رَمَی» . (انفال (8) آیه 17).
«لاَ تَدْرِی لَعَلَّ* اللهَ یُحْدِثُ بَعْدَ ذَلِکَ اَمْراً» . (طلاق (65) آیه 1).
«وَ مَا یُدْریکَ لَعَلَّ* السَّاعَةَ قَرِیبٌ» . (شوری (42) آیه 17).
«قَالَ یَا لَیْتَ* قَوْمِی یَعْلَمُونَ» . (یس (36) آیه 26).
نکاتی درباره حروف مشبهة بالفعل
1.حروف مشبهة بالفعل بر سر مبتدا و خبر در می آید و آن ها را اسم و خبر خود می سازد.
2. اسم حروف مشبهة بالفعل، منصوب و خبرشان مرفوع است (لفظاً یا محلاً).
3. ممکن است خبر بر اسم مقدم شود.
4.ممکن نیست اسم و خبر بر حروف مشبهة بالفعل مقدم شوند.
وقف بین اسم و خبر بر حروف مشبهة بالفعل
این وقف نیز از نوع وقف قبیح است و ممکن نیست که حسن باشد.
مثال ها
«اِنَّ اللهَ* لاَ یَسْتَحْیِی اَنْ یَضْرِبَ مَثَلاً» . (بقره(2) آیه 26).
«اِلاَ اِنََّهُمْ* هُمُ السُّفَهَاءُ» . (همان، آیه 13).
«یَا لَیْتَنِی* کُنْتُ مَعَهُمْ» . (نساء(4) آیه 73).
«یَا لَیْتَهَا* کَانَتِ الْقَاضِیَةً» . (حاقه(69) آیه27).
«وَ مَا یُدْرِیکَ لَعَلَّ السَّاعَةَ* تَکُونُ قَریِباً» . (احزاب(33) آیه63).
وقف بین افعال ناقصه و اسم و خبر آن ها
افعال ناقصه بر سر مبتدا و خبر در می آیند و
آن ها را اسم و خبر خود قرار می دهند. اسم آن ها مرفوع و خبرشان منصوب است
(لفظاً یا محلاً). این افعال عبارتند از:
کانَ، صَارَ، کادَ، وَجَدَ، حَصَلَ،
مادامَ، اَصْبَحَ، اَمسی، اَضحی، لَیْسَ، ظَلَّ، باتَ، مازالَ، مابَرِحَ،
ما فَتِئَ و مَا انْفَکَّ .
این نوع وقف، قطعاً قبیح است.
مثال ها
«یَکَادُ* الْبَرْقُ یَخْطَفٌ اَبْصَارَهُمْ» . (بقره (2) آیه 20).
«کَانَ* النَّاسُ اُمَّةً وَاحِدَةً». (همان، آیه 213).
«لَیْسَ* الْبِرَّ اَنْ تُوَلُّوا وُجوُهَکُمْ قِبَلَ الَمشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ» . (همان، آیه 177).
«وَ لاَ تَقْفُ مَا لَیْسَ* لَکَ بِهِ عِلْمٌ» . (اسراء (17) آیه 36).
«لاَ یَزَالُ بُنْیَانَهُمُ الَّذِی بَنَوْا* رِیْبَةً فِی قُلُوبِهِمْ» . (توبه (9) آیه 110).
«اَوْ یُصْبِحَ* مَاؤُهَا غَوْراً فَلَنْ تَسْتَطِیعُ لَهُ طَلَباً» . (کهف (18) آیه 41).
«اَلاَ اِلَی اللهِ* تَصیِرُ الاُمُورُ» . (شوری (42) آیه 53).
وقف بین اسم و خبر افعال ناقصه
این نوع وقف نیز قطعاً قبیح است، زیرا مانند وقف بین مبتدا و خبر است.
«وَ مَا کَادُوا* یَفْعَلُونَ» . (بقره(2) آیه 71).
«فَمَازِلْتُمْ* فِی شَکٍّ مِمَّا جَاءَکُمْ بِهِ» . ( غافر(40) آیه 34).
«اِنَّ عِبادی لَیْسَ لَکَ عَلَیْهِمْ* سُلْطَانٌ» . (اسراء(17) آیه 65).
«وَ اَصَْبََِح فُؤَادُ اُمِّ مُوسَی* فَارِغاً» . (قصص(28) آیه 10).
«اِنَّ اللهَ کَانَ عَلَی کُلِّ شَئٍْ* حَسیِباً» . (نساء(4) آیه 86).
وقف بین ظن (و نظایر آن) و اسم و خبر آن و وقف بین اسم و خبر آن
این افعال را افعال قلوب نامند و عبارتند از:
ظَنَّ، رَأَی، عَلِمَ، وَجَدَ، دَرَی، تَعَلَّمَ، حَسِبَ، زَعَمَ، عَدَّ، جَعَلَ و هَبْ .
مثال ها
«اَلَّذیِنَ یَظُنُّونَ* اَنَّهُمْ مُلاَقُو اللهِ» . (بقره (2) آیه 249).
«وَ لاَ تَحْسَبَنَّ* اللهَ* غَافِلاً عَمَّا یَعْمَلُ الظَّالِمُونَ» . (ابراهیم (14) آیه 42).
«وَلاَ تَحْسَبَنَّ* الَّذیِنَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللهِ* اَمْوَاتاً» .(آل عمران (3) آیه 169).
«فَلاَ تَحْسَبَنَّهُمْ*بِمَفَازَةٍ مِنَ الْعَذَابِ» (همان آیه، 188).
«وَظَنَّ*اَهْلُهَا* اَنَّهُمْ قَادِروُنَ عَلَیْهَا» (یونس (10)،آیه 24).
«لَوْلاَ اِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ* الْمُوْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِنَاتُ بِاَنْفُسِهِمْ* خَیْراً» (نور (24) آیه 12).
«اِنَّهُمْ یَرَوْنَهُ * بَعیِداً؛وَنَرَیهُ*قَریِباً» .(معارج (70)،آیه 6).
«وَاِنْ وَجَدْنَا* اَکْثَرَهُمْ*لَفَاسِقِینَ » .(اعراف (7) آیه 102).
«وَجَعَلُوا* الْمَلائِکَةَ الَّذیِنَ هُمْ عِبَادُ الَّرحْمَنِ* اِنَاثاً » .(زخرف (43) آیه 19).
«فَجَعَلْنَاهُ* هَبَاءً مَنْثُوراً» .(فرقان (25) آیه 23).
وقف بین مؤکَّد و مؤکِّد
مثال ها
«فَسَجَدَ الْمَلائِکَةُ* کُلُّهُمْ اَجْمَعُونْ» . (بقره(38) آیه 73).
چون الف و لام در «اَلْمَلائِکَةُ» ، الف و لام استغراق است، بنابراین «فَسَجَدَ الْمَلائِکَةُ» ، یعنی همه فرشتگان سجده کردند؛ بنابراین «کُلُّهُمْ» و «اَجْمَعُونَ» تاکید برای «الْمَلائِکَةُ» هستند.
«وَ عَلَّمَ ادَمَ الاَسْمَاءَ* کُلَّهَا» . (بقره (2) آیه 31).
«وَ الَّذیِ خَلَقَ الاَزْوَاجَ* کُلّهَا» . (زخرف (43) آیه 12).
«وَ تُؤْمنِوُنَ بِالْکِتَابِ* کُلِّهِ» . (آل عمران (3) آیه 119).
«اِذَا دُکَّتِ الاَرْضُ دَکّاً* دَکّا» . (فجر (89) آیه 21).
«وَ جَاءَ رَبُّکَ وَ الْمَلَکُ صَفّاً* صَفّاً» . (همان، آیه 22).
وقف بین صفت و موصوف
وقف بین صفت و موصوف گاهی قبیح است، مانند:
«فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ * الَّذیِنَ هُمْ عَنْ صَلَوتِهٍمْ سَاهُونَ»
و گاهی حسن است، مانند:
«اَلْحَمْدُللهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ * الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» .
تذکر: صفت و موصوف در چهار چیز با هم اشتراک دارند:
1. در معرفه و نکره بودن؛
2. در مذکر و مؤنث بودن؛
3. در اعراب؛
4. در مفرد و تثنیه و جمع.
مثال ها
«اَلْحَمْدُللهِ * رَبِّ الْعَالَمِینَ» . (حمد (1) آیه 2).
«هُدیً لِلْمُتَّقیِنَ * الَّذیِنَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ» .(بقره (2) آیه 2 و 3).
«وَ لَهُمْ عَذَابٌ * عَظیمٌ» . (همان، آیه 7).
«وَ لَهُمْ عَذَابٌ * اَلیِمٌ بِمَا کَانُوا یَکْذِبُونَ» . (همان، آیه 10).
«وَ مَا یُضِلُّ بِهِ اِلاَّ الْفَاسِقِینَ * الَّـذیِنَ یَنْقُضُونَ عَهْدَ اللهِ» . (همان، آیه 26 و 27).
«اِنَّهُ هُوَ الَّتَّوابُ * الَّرحِیمُ» . (همان،آیه 37).
«وَ الْقُرْانِ * الْحَکِیمِ» .(یس(36) آیه 2).
وقف بین مبدل منه و بدل
وقف بین بدل و مبدل منه، نوعاً حسن است، برای این که جمله بدون بدل نیز دارای معنای مفید است.
مثال ها
«اِهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ * صِرَاطَ الـَّذیِنَ اَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ» . (حمد(1) آیه 7 و 6).
«صِرَاطَ الَّذیِنَ اَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ * غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ» . (همان، آیه 7).
«اَتَدْعُونَ بَعْلاً وَ تَذَروُنَ اَحْسَنَ الْخَالِقِینَ * اللهَ رَبَّکُمْ» . (صافات (37) آیه 125 و 126).
«اِلَی صِرَاطِ الْعَزِیزِ الْحَمِید * اللهِ الَّذِی لَهُ مَا فِی السَّمَوَاتِ وَ مَا فِی الاَرْضِ» . (ابراهیم (14) آیه 1 و 2).
تذکر: عطف بیان نیز از نظر وقف، در حکم بدل است.
وقف بین حال و صاحب حال
این وقف، ممکن است حسن باشد و ممکن است قبیح باشد. شایان ذکر است که حال گاهی مفرد و گاهی به صورت جمله است.
مثال ها
«لاَ تَقْرَبُوا الصَّلَوةَ * وَ اَنْتُمْ سُکَارَی» . (نساء (4) آیه 43).
«وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَقُولُ امَنَّا بِاللهِ وَ بِاْلیَوْمِ الاخِرِ * وَ مَا هُمْ بِمُؤْمِنِینَ» . (بقره(2) آیه 8).
«وَ لاَ تَمْنُنْ * تَسْتَکْثِرُ» .(مدثر(74) آیه 6).
«وَ مَا خَلَقْنَا السَّمَواتِ وَ الاَرْضَ وَ مَا بَیْنَهُمَا * لاَ عِبیِنَ» . (دخان(44) آیه 38).
«اَیَحْسَبُ الاِنْسَانُ اَنْ یُتْرَکَ * سُدًی» . (قیامت(75) آیه 36).
«وَرَأَیْتَ النَّاسَ یَدْخُلُونَ فِی دِینِ اللهِ * اَفْواَجاً» . (نصر(110) آیه 2).